Korte samenvatting
Willem, voogd, Arnoud, schout, Ywein, meier, en schepenen van Aken berichten Otto (van Everstein), proost van de keizerlijke kerken van Aken en Maastricht, dat niemand anders dan de rooms-koning of keizer verandering kan brengen in het al meer dan zestig jaar geldende recht in de banken van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht.
Latijnse tekst van de oorkonde
Reverendo domino et amico suo domino Ottoni, Dei gratia Aquensis et Traiectensis ecclesiarum imperialium preposito, Willelmus, advocatus, Arnoldus, scultetus, Ywanus, villicus, et scabini Aquenses, quicquid possunt amicitie et honoris.
Accedens ad nos quidam nuntius vester nobis intimare curavit quod hoc in curiis vestris pro iure consueto et obtento iam sexaginta annis et amplius, sic obtentum et servatum ut sorores cum fratribus in bonis hereditariis, que bonorum censualium et allodialium a scabinis nomine accipiunt, nullam divisionis accipiant portionem. Ad quod nos consulti quid iuris super eo licet, querentibus a nobis iura nostra contraria huic iuri dicere teneamur. Secundum ius et consuetudinem regalis sedis et imperialis urbis Aquensis, que caput Cisalpes est sacri imperii, dicimus et diffinimus quod ex quo tale ius in dictis curiis vestris tanto tempore, ut supra dictum est, obtentum et observatum existit, si premissis veritas suffragatur, a nullo hominum infringi poterit, nisi a principe superiori, hoca est a domino rege vel imperatore Romanorum, nec est aliquis nostrum qui ipsum ius velit aut intendat infringere vel infirmare. Et hoc vobis, capitulo vestro Traiectensi et universis presentibus significamus.
Nederlandse vertaling
Willem, voogd, Arnoud, schout, Ywein, meier, en de schepenen van Aken maken bekend dat Otto, proost van de keizerlijke kerken van Aken en Maastricht, hen via een bode te kennen heeft gegeven dat in de banken van Sint-Servaas al meer dan zestig jaar het volgende gewoonterecht en geldend recht behouden en bewaard is: de zusters accepteren jegens de broeders geen aandeel in de verdeling van erfgoederen die zij van de schepenen in naam ontvangen als cijns- en allodiale goederen. Otto heeft hen verzocht om uit te spreken welk recht daarover geldt en dit mede te delen aan die personen vragen of de rechten van de schepenstoel van Aken in tegenspraak zijn met dit recht. Volgens het recht en de gewoonte van de koninklijke en keizerlijke stoel van Aken, die aan deze zijde van de Alpen het hoofd(gerecht) is van het Heilig Rijk, zeggen en bepalen voogd, schout, meier en schepenen van Aken dat op dit recht door niemand inbreuk kan zijn gemaakt, aangezien een dergelijk recht in de banken van Sint-Servaas zo lange tijd in acht is genomen en gehanteerd, indien de waarheid het voorgaande ondersteunt, tenzij door een hogere vorst, namelijk door de rooms-koning of de keizer, noch dat er iemand van hen is die wil of voornemens is hierop inbreuk te maken of het te verzwakken. En dit delen zij Otto, het kapittel van Maastricht en eenieder met deze oorkonde mede.
Nadere toelichting
Lees meerWillem, voogd, Arnoud, schout, Ywein, meier, en schepenen van Aken berichten Otto (van Everstein), proost van de keizerlijke kerken van Aken en Maastricht, dat niemand anders dan de rooms-koning of keizer verandering kan brengen in het al meer dan zestig jaar geldende recht in de banken van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht.
Origineel
[A]. Niet voorhanden, maar bekend uit B.
Afschrift
B. 1270 augustus 28, Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 928, vidimus door Hendrik, proost van de Sint-Apostelenkerk te Keulen, en meester Marcoald van Modena, aartsdiaken van Luik en pauselijk kapelaan, naar [A].
Uitgave
a. Schwabe, ‘Der Aachener Oberhof’, 213, nr. 1, naar B.
Regest
Doppler, ‘Verzameling’, 313, nr. 186.
Samenhang
Voor het vidimus van onderhavige oorkonde, zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nr. 32.
Datering
Onderhavige oorkonde is niet gedateerd. Terminus ante quem is het vidimus d.d. 28 augustus 1270 van Hendrik, proost van de Sint-Apostelenkerk te Keulen, en Marcoald, aartsdiaken van Luik en pauselijk kapelaan. Otto van Everstein is met zekerheid domproost van Aken en proost van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht vanaf 1218. Zijn functie als proost te Aken werd enkel onderbroken in de jaren ca. 1239 tot 1242 vanwege zijn kandidatuur voor de Luikse bisschopszetel (Hackeng, Het middeleeuwse grondbezit, 86). Respectievelijk na 1261 en 1265 wordt hij niet meer in de bronnen genoemd als proost van het Sint-Servaaskapittel en van Aken (zie Doppler, ‘Lijst der proosten’, 187, en Ubachs en Evers, Historische encyclopedie). Zijn sterfdag is 27 oktober (Quix, Necrologium Aquensis, 59). Teichmann, ‘Aachen’, 91-93, suggereert als mogelijk sterfjaar 1266, maar Meuthen, ‘Die Aachener Pröpste’, 83, signaleert Otto nog in een oorkonde d.d. 10 september 1270. Aangezien er vanaf 1270 een nieuwe proost van het Sint-Servaaskapittel bekend is als opvolger van Otto, namelijk Otto van Gulik, en in 1271 een nieuwe proost wordt benoemd in het domkapittel te Xanten waar Otto sedert 1266 proost was, lijkt het niet onaannemelijk dat hij op 27 oktober 1270 is overleden.
De datering door Doppler van deze oorkonde in het jaar 1269 is gebaseerd op de vermelding van Willem, Arnoud en Iwein als respectievelijk voogd, schout en meier van Aken, die blijkens Quix, Geschichte der Stadt Aachen, 99, enkel in 1269 gezamenlijk in de oorkonden voorkomen (in 1265 komt Willem voor als voogd samen met meier Ricolf).
In de dispositio van onderhavige oorkonde wordt verwezen naar het geldende erfrecht dat het kapittel al meer dan zestig jaar bezit in de banken, ‘in curiis vestris pro iure consueto et obtento iam sexaginta annis et amplius’. De clausule ‘iam sexaginta annis et amplius’ kan zowel verwijzen naar het in de banken geldende gewoonterecht als naar een recht dat is vastgelegd in een oorkonde. Uitgaande van een datering in 1269 op basis van de genoemde Akense dignitarissen, zou onderhavige oorkonde dan kunnen verwijzen naar een oorkonde die dateert van vóór 1209.
Tekstuitgave
Het onderscheid tussen c en t is moeilijk zichtbaar.
partners
donateurs



.avif)





