WaarvanAkte.eu | Een lijstweergave van Limburgse oorkonden

Nummer 1

(1201 december 25) – 1202 (september 23)

Adolf I (van Altena), aartsbisschop van Keulen, verklaart dat Gozewijn IV, heer van Valkenburg, met instemming van vrouwe Jutta, zijn echtgenote, zijn hof te Munstergeleen met alle horigen, inkomsten en toebehoren en de helft van het patronaatsrecht aldaar aan het klooster van Sint-Marie te Heinsberg en aan de plaats van de heilige Gerlach heeft geschonken. Hij heeft dit gedaan om de door hem beloofde, maar niet volbrachte kruistocht, naar Jeruzalem te compenseren. Adolf I op zijn beurt ontheft Gozewijn IV van zijn belofte en vrijwaart hem van toekomstige bestraffing voor het verbreken hiervan.

Adolf I (van Altena), aartsbisschop van Keulen, verklaart dat Gozewijn IV, heer van Valkenburg, ter compensatie van zijn niet volbrachte kruistocht met instemming van zijn echtgenote, vrouwe Jutta, zijn hof te Munstergeleen met alle horigen, inkomsten en toebehoren en de helft van het patronaatsrecht aldaar aan het klooster van Sint-Marie te Heinsberg en aan de plaats van de heilige Gerlach heeft geschonken.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 74, reg. nr. 1. Gelinieerd. Beschadigd met tekstverlies. Blijkens b was het origineel in 1869 nog in het bezit van Ch. Guillon, notaris te Roermond.

Aantekeningen op de achterzijde: 1° door 14^e/15^e-eeuwse hand: De bonis […]b[.]ock prope Monstergeleen. – 2° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: B j. – 3^o door 17^e-eeuwse hand: 1202. – 4^o door 18^e-eeuwse hand: Num. 69.

Bezegeling: twee uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S1 van Adolf I (van Altena), aartsbisschop van Keulen, van bruine was, beschadigd. – S2 van Gozewijn IV, heer van Valkenburg, van bruine was, beschadigd; en één bevestigingsplaats voor het aangekondigde zegel van Jutta, echtgenote van Gozewijn IV, heer van Valkenburg (LS3). Voor een beschrijving en afbeelding van S1 en S2, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 150 en 156.

Afschrift

B. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 113-115, onder de rubriek: Littera confirmationis domini Adulphi, archiepiscopi Coloniensis, de bonis in Munsterglene, en in de marge: Num. 69, met opgave van drie bezegelingsplaatsen, naar A.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 1-3, nr. 1, naar A. – b. Habets, ‘Houthem-Sint-Gerlach’, 203-206, nr. 3 (gedateerd 1202), naar B.

Regesten

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 67, reg. nr. 1. – Idem, Chronologische lijst, 34, reg. nr. 51. – REK, II, 331-332, nr. 1620.

Datering

Het gebruik van de kerststijl is verondersteld, conform het gebruik door de aartsbisschop van Keulen in deze periode, zie Polak en Dijkhof, Oorkondenboek Kloosterrade, XVI. Hierbinnen is de terminus antequem nader bepaald door de opgegeven vijfde indictie, die tot 23 september liep. In de datumregel is een foutieve concurrens opgegeven, men verwacht daar het cijfer 1.

Thorn

Nummer 1

Economisch

<950> oktober 7

Rooms-koning Otto I schenkt zijn vazal Ansfried de munt- en marktrechten van Kessel, gelegen in de gouw Maasland. Ansfried mag voortaan ook de tol die in Echt geheven werd, in Kessel innen. De schenking geschiedt door tussenkomst van hertog Koenraad.

Sint-Gerlach

Nummer 2

Economisch

1231 januari 25

Reinier, deken, en het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw te Maastricht verklaren dat Lambert Sutor en zijn moeder met hun toestemming akkers te Houthem hebben verkocht aan het klooster Sint-Gerlach te Houthem. Deze akkers waren cijnsplichtig aan het kapittel. De verkoop is gebeurd door de hand van Willem, parochiepriester te Houthem en kanunnik van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel.

Thorn

Nummer 2

Economisch

98[5] juni 26

Rooms-koning Otto III geeft Ansfried goederen in eigendom die de graaf tot nu toe in leen had, samen met alle bijbehorende baten in onder andere gronden, gebouwen, wateren en wegen. Ansfried mag bovendien zelf bepalen wat hij met dit alles doet. Het gaat om een deel van de tol, munt en cijns te Medemblik en om goederen gelegen in het graafschap Friesland en in Nedermaasland. Otto doet deze eigendomsoverdracht op voorspraak van zijn moeder Theophano.

Sint-Gerlach

Nummer 3

Economisch

(1231 december 25 -) 1232 (september 23)

Jan Gruszere heeft met instemming van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Thorn hun cijnsplichtige akkers, gelegen te Houthem (in de heerlijkheid Valkenburg), verkocht aan het klooster Sint-Gerlach te Houthem. Dit is gebeurd door toedoen van Rutger, schout van Thorn, waardoor jonkvrouwe Clementia van Geilenkirchen, non van Sint-Gerlach, deze akkers uit handen van de abdis en de schout van Thorn heeft ontvangen. De kerk van Thorn zal van het klooster Sint-Gerlach de gebruikelijke cijns uit die akkers ontvangen en van de dode hand (belasting bij overlijden) niet meer dan de dubbele cijns. Indien Clementia het klooster Sint-Gerlach verlaat om in te treden in een klooster met een strengere leefregel of wanneer zij met medezusters naar een andere plaats wordt overgeplaatst om een nieuw klooster te stichten, dan zal het klooster Sint-Gerlach de dode hand niet op dat moment betalen aan de abdij Thorn, maar pas na de erkenning van haar dood.

Beoorkond wordt dat Jan Gruszere met instemming van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Thorn door de hand van Rutger, schout van Thorn, cijnsplichtige akkers te Houthem in de heerlijkheid Valkenburg heeft verkocht aan het klooster Sint-Gerlach (te Houthem) en dat jonkvrouwe Clementia van Geilenkirchen, non aldaar, deze uit handen van de abdis en de schout van Thorn ontvangen heeft op voorwaarde dat het klooster Sint-Gerlach bij haar uittreding om een nieuw klooster te stichten, de dode hand pas zal betalen aan Thorn na erkenning van haar dood door Thorn.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 39, reg. nr. 12.

Aantekeningen op achterzijde: 1° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: G j. – 2° door 17^e-eeuwse hand: 1232. – 3° door 18^e-eeuwse hand: Num. 77.

Bezegeling: één uithangend bevestigd zegel, dat aangekondigd is, namelijk: S1 van Hildegonde, abdis van Thorn, van witte was, beschadigd. Voor een beschrijving en afbeelding van S1, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, 156.

Afschriften

B. 1287 augustus 9, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 69, door Willem, proost van Sint-Gerlach te Houthem, naar A. – C. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 123-124, onder de rubriek: Renuntiatio ecclesie Thorensis de uno et viginti denariis Leodiensibus super agris in Houthem, en in de marge: Num. 77, met opgave van één bezegelingsplaats, naar A.

Uitgave

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 6-7, nr. 4, naar A (gedateerd 1232).

Regesten

Habets, Archieven Thorn, 12, nr. 12 (gedateerd 1232). – Haas, Inventaris Sint Gerlach, 68-69, reg. nr. 4 (gedateerd 1232). – Idem, Chronologische lijst, 41, reg. nr. 76 (gedateerd 1232).

Datering

Aangenomen is dat de bisschoppen van Luik omstreeks 1230 overgegaan zijn van kerststijl naar paasstijl en dat de religieuze instellingen in het bisdom dit pas enige tijd later hebben gevolgd, zie Camps, ONB I, XXI. Bijgevolg is voor de datering van onderhavige oorkonde het gebruik van de kerststijl verondersteld. De terminus ante quem wordt bepaald door de vijfde indictie, die bij de indictio Bedana ingaat op 24 september 1232.]

Thorn

Nummer 3

Kerkelijk

<992 juni 1>

Hilzondis, gravin van Strijen, laat op aanraden van haar echtgenoot Ansfried een kerk bouwen op haar eigen goed Thorn, waar zij en haar dochter Benedicta het kloosterleven zullen leiden. Zij geeft aan deze kerk haar eigen goed in het land van Strijen, dat eertijds door koning Zwentibold was geschonken, namelijk de kerk van Strijen, Geertruidenberg, de villa Gilze met toebehoren, de villa Baarle met het door haar gestichte Remigiusaltaar, het slot Sprundelheim aan de Merbatta, en een bos zoals het ligt tussen de twee Marken.

Sint-Gerlach

Nummer 4

Kerkelijk

1233 januari 10

Paus Gregorius IX neemt het Onze-Lieve-Vrouweklooster Sint-Gerlach te Houthem en de hier verblijvende nonnen in bescherming en bevestigt het klooster in alle huidige en toekomstige bezittingen.

Thorn

Nummer 4

Economisch

1007 juni 4

Rooms-koning Hendrik II verleent het markt- en tolrecht alsook het rechtsgebied te Thorn aan de abdij van Thorn. Tevens bekrachtigt hij de verlening door bisschop Notger van de kerken van Bree, Hemert en Avezaath aan de abdij.

Sint-Gerlach

Nummer 5

Economisch

1236 september 2

Hendrik, bestuurder van de kloosters van Sint-Marie te Heinsberg en Sint-Gerlach te Houthem, verklaart dat Mathilde, magistra van Sint-Gerlach, een jaarrente van vier schelling, afkomstig van eerdere schenkingen uit twee huizen te Aken, en een malder rogge te Daniken bestemd heeft voor het ziekenverblijf van Sint-Gerlach. Hij geeft een lijst van de veestapel en keurt deze toekenning van Mathilde aan het ziekenverblijf goed.

Thorn

Nummer 5

Economisch

1102

Anselm, vrij man, draagt in aanwezigheid van meerdere getuigen zijn dochter Mechteld én drie bunder eigen goed te Oe vrijwillig over aan het altaar van Onze-Lieve-Vrouw te Thorn. Mechteld zal zolang zij leeft de opbrengsten van dit land ontvangen. Voor al wie inbreuk maakt op deze vrijwillige overdracht, dreigt excommunicatie.

Anselm, vrij man, draagt zijn dochter Mechteld alsmede drie bunder allodiaal goed te Oe over aan het altaar van Onze-Lieve-Vrouw te Thorn door de hand van Gerard, graaf van Gelre, op voorwaarde dat Mechteld hiervan levenslang de inkomsten zal genieten.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 5. Licht beschadigd.

Aantekening op de achterzijde: 1^odoor 13^e-eeuwse hand: De censu capitali 1102. – 2^odoor 16^e-eeuwse hand: De tribus bonariis terre sitis in loco de O. – 3^odoor 17^e-eeuwse hand: doorgestreepte letter en C.

Bezegeling: één ingehangen zegel, dat niet aangekondigd is, namelijk: S1 van een niet-geïdentificeerde persoon of instelling, van witte was, beschadigd. Voor de problematische identificatie en afbeelding van S1, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, 16-19.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 10-11, nr. 5, naar A. – b. Habets, Archieven Thorn, 8, nr. 5, naar a.

Regest

Haas, Chronologische lijst, 21, nr. 8.

Echtheid en ontstaan

De echtheid van onderhavige oorkonde is door Venner en Kersken in twijfel getrokken. Venner, ‘Zegels Thorn’, 16-19, kon het onaangekondigde zegel niet aan een instelling of persoon toewijzen. Op grond van de afbeelding in de vorm van een troonzegel en de ovale vorm trekt hij de authenticiteit ervan in twijfel. Hij oppert de mogelijkheid dat de oorkonde aanvankelijk niet zou zijn bezegeld en dat in de laatste decennia van de twaalfde eeuw een vals zegel is aangebracht. Hoewel hij hiermee suggereert dat de oorkonde echt is, stelt hij er zich toch vragen bij. Maar afgezien van zijn verwijzing naar tekstontleningen aan pauselijke oorkonden én de opmerkelijke rol van de graaf van Gelre bij de overdracht, stelt hij dat het onderzoek naar de echtheid verder buiten zijn bijdrage valt.

Op basis van onderhavige oorkonde concludeerde Schiffer, Grafen von Geldern, 64, dat de graaf van Gelre al in 1002 over de voogdij van Thorn beschikte, hoewel Venner signaleert dat de eerste concrete vermelding als Thornse voogd pas dateert uit 1244. In deze voogdijkwestie wijst Kersken, Zwischen Glaube, 180, er nog op dat het optreden van de graaf als tussenpersoon geen directe functionele betrekking tot de abdij van Thorn inhoudt. Ook twijfelt hij aan de kwalificatie van getuige Geldolf als ondervoogd van de bisschop van Luik, zoals door Linssen, Bijdrage, 8, werd vermoed. De eerste zekere meldingen over een Thornse voogdij dateren uit 1230/1231 wanneer de abdij twee oorkonden uitvaardigt, één voor de hertog van Limburg over de voogdij van Übach en één voor hun voogd, de hertog van Brabant (Kersken, 182-183).

Kersken sluit zich aan bij de argumentatie van Venner inzake de authenticiteit van het zegel en de daaruit voortvloeiende twijfel aan de echtheid van de oorkonde. Hoewel hij geen allesomvattend paleografisch-diplomatisch onderzoek heeft verricht, brengt Kersken een aantal bevindingen naar voren die zijn twijfels versterken. Hij wijst daarbij op het schrift in een ‘ungelenker diplomatischer Minuskel’ en de geoblongeerde invocatio in ‘ungelenker littera elongata’ die niet in overeenstemming zouden zijn met de bescheiden aanleiding tot de uitvaardiging van deze oorkonde. Op basis van vergelijkend onderzoek naar ductus, schrift, gebruikte afkortingen en ligaturen komt hij tot de voorzichtige conclusie dat de oorkonde geschreven zou kunnen zijn door een vermoedelijk ongeoefende twaalfde-eeuwse hand.

Opvallende inwendige kenmerken zijn volgens hem de naar pauselijk voorbeeld geconcipieerde tweedelige sanctioformule, die men niet verwacht in een ‘Privaturkunde’ (hier in casu een oorkonde uitgevaardigd door een privaat persoon ten behoeve van een abdij). Ook de getuigenlijst leidt bij hem tot de nodige vraagtekens. Enkel bij de adellijke heren van Horn en Kessenich is familieverwantschap vast te stellen, maar het betreft hier wel telkens de oudste vermelding van deze families in oorkonden die tientallen jaren vóór de volgende liggen (respectievelijk in 1138 en 1155). Bovendien acht hij het vroege gebruik van plaatsvernoemingen in het licht van hun politieke betekenis ongeloofwaardig. Op grond van deze bezwaren zegt Kersken de verdenkingen tegen onderhavige oorkonde uit 1102 bij gebrek aan andere oorkonden niet verder hard te kunnen maken. Maar toch neigt hij naar de conclusie dat deze oorkonde pas later als vervalsing is ontstaan en van een vervalst zegel is voorzien. Hij hint op de mogelijkheid om een verbinding te leggen met een ongedateerde Thornse oorkonde (zie hierna nr. 7), die Habets volgens hem op paleografische gronden eind twaalfde eeuw rangschikte. Habets heeft deze datering in zijn editie echter niet beargumenteerd of de oorkonde concreet eind twaalfde eeuw gedateerd. Zijn editie is gebaseerd op Franquinet die deze oorkonde ‘XIIde eeuw’ dateert. Op basis van paleografisch onderzoek hebben we deze oorkonde eind twaalfde/begin dertiende eeuw gedateerd (zie hierna nr. 7).

Samenvattend kunnen we stellen dat de bezwaren en vermoedens van Venner en Kersken, die zowel de uitwendige als inwendige kenmerken betreffen, niet hebben geleid tot een eenduidige valsverklaring van onderhavige oorkonde. We kunnen te maken hebben met een echte oorkonde, geschreven in 1102, waar men op een later tijdstip het zegel van een tot op heden niet-geïdentificeerde zegelaar heeft aangebracht, zoals Venner suggereerde. Een niet onlogische gedachte wanneer men in ogenschouw neemt dat de zegelaankondiging in de tekst ontbreekt. Er zou ook sprake kunnen zijn van een materiële vervalsing: daarbij zou de rechtshandeling die begin twaalfde eeuw plaatsvond, pas later op schrift zijn gesteld. Dit impliceert dat de inhoud van de oorkonde echt is, maar de vorm vals. Of de abdij van Thorn kan een falsum hebben vervaardigd, een oorkonde die zowel naar inhoud als naar vorm vals is.

Ten aanzien van het schrift kan het volgende worden vastgesteld. Er is inderdaad sprake van een instabiele schrijfhand (dit is vooral merkbaar bij de onder de schrijflijn gaande stokken van de r en f; bij de letter p: soms een schreef onderaan de stok rechts omhoog, soms niet). Bovendien staat er een aantal storende schrijffouten in de oorkondetekst: viginis i.p.v. virginis, Gehardus i.p.v. Gerhardus en Heinco i.p.v. Heinrico. Opmerkelijk is het gebruik van de versiering in de vorm van een enkelvoudige lus aan de bovenschachten van de letters b, d, f, h, l en s, alsmede een lus als afkortingsteken, die reminiscenties oproepen aan het traliewerk/de lussenstructuur in de oorkonden van het prinsbisdom Luik.

Blijkens Stiennon, L'écriture diplomatique, 59, 62-63, 75, is het met lussen geornamenteerde type schrift, dat niet beperkt bleef tot het bisdom Luik, ontleend aan de Duitse keizerlijke oorkonden. In Luikse oorkonden zijn de lussen in de jaren zestig van de elfde eeuw nog embryonair en wordt de ontwikkeling naar een exuberante vorm in gang gezet in het laatste kwart van de elfde eeuw. In het Maas-Rijngebied is sprake van een stabilisatie in een bescheiden vorm in de twaalfde eeuw. Opmerkelijk is dat Stiennon de oorkonden van Thorn niet in zijn studie betrok, ook al onderzocht hij andere (Nederlands-)Limburgse archieffondsen.

Kerkelijke instellingen in de Maasregio zijn al vroeg vertrouwd met oorkonden met lussenstructuren: Thorn ontving een dergelijke koningsoorkonde in 1007, de kapittels van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Servaas te Maastricht bezitten konings- en bisschopsoorkonden uit de elfde eeuw en de abdij Kloosterrade een oorkonde van de aartsbisschop van Keulen uit 1126-1127.

Het onderzoek naar een schrifttraditie binnen de abdij van Thorn in de elfde en twaalfde eeuw wordt nagenoeg onmogelijk gemaakt door het ontbreken van originele stukken uit die periode. We beschikken slechts over één in de tiende eeuw vervalste koningsoorkonde uit 950 (zie hiervoor nr. 1), één zwaar beschadigde koningsoorkonde uit 985 (zie hiervoor nr. 2), één koningsoorkonde uit 1007 (zie hiervoor nr. 4), één oorkonde van de abdis van Thorn uit 1172 (zie hierna nr. 6) en één ongedateerde oorkonde van Reinwidis van Übach (zie hierna nr. 7). Het daaropvolgende origineel dateert pas uit kort voor 13 juli 1234 (zie hierna nr. 8).

Met slechts één enkele oorkonde in het chartarium, uitgevaardigd door de abdis van Thorn, kunnen geen uitspraken worden gedaan over de specifieke karaktertrekken en evolutie van het schrift binnen de Thornse oorkonden. Maar uitgerekend deze ene oorkonde uit 1172 bevat wel de kenmerken van het typische carolinaschrift met de lussenstructuur én de us-afkorting in de vorm van een kurkentrekker. Vergelijken we deze met de onderhavige Thornse oorkonde die gedateerd is in 1102, dan valt het volgende op: de versieringen zijn sober, de in 1172 kenmerkende relatief lange bovenschachten en staarten ontbreken, de uiteinden van de letters p en q buigen naar rechts, wat eerder een kenmerk van boekschrift is. Dit schrift is verwant aan oorkonden uit 1178 (abdij Neufmoustier, Stiennon, L'écriture diplomatique, 94) en een oorkonde uit 1121-1128 (kapittel van Sint-Paul te Luik, Stiennon, L'écriture diplomatique, figuur 161) die echter volgens Stiennon niet voor het midden van de twaalfde eeuw kan worden geplaatst vanwege het sterk gotisch karakter.

De grote ondermarge in onderhavige oorkonde, met het zegel aan de rechterzijde van het perkament, is typerend voor Duitse konings- en keizersoorkonden. De abdij van Thorn bezit een oorkonde van rooms-koning Hendrik II uit 1007 (zie hiervoor nr. 4) met deze lay-out en een opgedrukt zegel aan de rechterzijde. Deze opmaak is zeker tot het midden van de twaalfde eeuw gebruikelijk, met een inkeping aan de rechterzijde van het perkament voor het in te hangen zegel, zoals blijkt uit een oorkonde van de bisschop van Luik d.d. 28 augustus 1140 voor de abdij Kloosterrade (zie Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.D004, archief abdij Kloosterrade, inv. nr. 676). Ook de abdis van Thorn zelf vaardigt in 1172 een oorkonde uit met deze opmaak.

Ten aanzien van het zegel constateerde Venner dat een ovaal troonzegel opmerkelijk te noemen is voor 1102. Hij signaleerde een exceptioneel vroeg ovaal troonzegel uit 1090 van de bisschop van Noyon-Doornik, maar de aartsbisschoppen van Keulen en Trier introduceerden het troonzegel pas in respectievelijk 1105 en 1115, de bisschoppen van Luik eerst in 1123. Hieraan kan nog worden toegevoegd dat in het bisdom Luik ovale troonzegels bij bijvoorbeeld de abten van Sint-Truiden pas geattesteerd zijn vanaf 1158 en 1164 (zie Brussel, ARA, Verzameling Zegelafgietsels, nrs. 963 en 958). Een ovaal troonzegel in een oorkonde van een particulier voor de abdij van Thorn in 1102 lijkt dan ook een zeer vroeg exemplaar.

Wat de inwendige kenmerken betreft: de algemene dictaatstructuur (invocatio/notificatio, dispositio, sanctio, corroboratio en datatio) en de dictaatformules sluiten aan bij die van twaalfde-eeuwse oorkonden. Wel kunnen hierbij nog twee opmerkingen worden gemaakt. Ten eerste de markante sanctio in een oorkonde die uitgevaardigd is door een particulier en waarvan Venner aangaf dat die zou zijn ontleend aan pauselijke oorkonden. Ten aanzien van deze sanctio kan worden vermeld dat gelijkaardige sanctiones eind elfde/twaalfde eeuw volop circuleren in de oorkonden van de bisschoppen van Luik ten behoeve van Limburgse geestelijke instellingen of in oorkonden waar deze bij betrokken zijn. De sanctioformule uit de oorkonde uit 1102 hebben we onder meer aangetroffen in twee oorkonden van Otbert, bisschop van Luik, bestemd voor het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht en voor het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Dinant in 1096 (zie DiBe ID 88 en DiBe ID 2594) en in oorkonden van Hendrik, bisschop van Luik, ten behoeve van de abdijen van Heylissem, Flône, Heylissem en betreffende de Sint-Amorkerk te Maastricht, respectievelijk in 1147, 1154, 1154 en 1157 (zie Camps, ONB I, nr. 50, en Polak en Dijkhof, Oorkondenboek Kloosterrade, nrs. 23, 24 en 28). In oorkonden, uitgevaardigd door de abten van Sint-Truiden, worden dergelijke sanctieformules pas vanaf het midden van de twaalfde eeuw gebruikt (zie Van Synghel, DONB, nr. 1148.09.23(na 1147.12.24), 1167.09.23(na 1166.12.24), 1175.12.24(na 1174.12.24) en 1186.12.24(na 1185.12.24)). Voor zover de overlevering ons toestaat te constateren, heeft Thorn in de elfde en twaalfde eeuw geen bisschoppelijke oorkonden uit Luik ontvangen. Wel is het opvallend dat de ongedateerde oorkonde van Reinwidis (zie hierna nr. 7, op paleografische gronden nu gedateerd eind 12^e/begin 13^e eeuw) eenzelfde anathema-sanctio bevat.

Een tweede opmerking betreft de datatio: hier ontbreekt zowel het regeringsjaar van keizer Hendrik als het episcopaatsjaar van Otbert, maar dit is niet exceptioneel.

Het feit dat het in onderhavige oorkonde uit 1102 om de oudste vermelding gaat van de adellijke heren van Horn en Kessenich, die tientallen jaren vóór de volgende liggen, is geen argument om deze oorkonde vals te verklaren.

Voorgaande beschouwingen leiden tot de volgende conclusie: de oorkonde uit 1102 van Anselm, vrij man, voor de abdij van Thorn kan worden beschouwd als het product van een ongeoefende schrijfhand die een embryonale vorm van de lussenstructuur gebruikt. Deze lussenstructuur verschijnt jaren later, in ieder geval in 1172, in een mooi uitgebalanceerde versie in een oorkonde van de abdis van Thorn. Het onderzoek naar de uitwendige en inwendige kenmerken heeft geen harde argumenten aan het licht gebracht die de vermoedens van Venner en Kersken ten aanzien van de onechtheid zouden kunnen onderbouwen. Juist het embryonaal karakter en de ongeoefende schrijfhand wijzen eerder in de richting van een vroege optekening in het begin van de twaalfde eeuw. De problematiek van het zegel blijft echter wel overeind. Het lijkt niet ondenkbaar dat het zegel, waarvan de zegelaar tot nog toe niet geïdentificeerd is, later aan deze oorkonde is bevestigd. Dit is echter geen reden om onderhavige oorkonde als een falsum te bestempelen.

Sint-Gerlach

Nummer 6

Economisch

1227 (november 5 - 1236)

Beatrix, vrouwe van Valkenburg, bevestigt dat Gerard Buc ten overstaan van haar, haar dienstmannen, van alle inwoners van Valkenburg én van haar getrouwen heeft verklaard dat zijn vader, heer Emmo van Klimmen, een huis met grond te Voheim aan het klooster Sint-Gerlach heeft geschonken. Het huis maakte deel uit van zijn vrij bezit en is op de juiste wijze voor de eeuwigheid aan het klooster overgedragen.

Thorn

Nummer 6

Kerkelijk

(1171 december 25 -) 1172 (september 23)

Odilia, abdis van Thorn, maakt bekend dat Godfried van Heinsberg het dienstmeisje Aleid, dat aan de kerk van Geilenkirchen toebehoorde, als ministeriaal aan de kerk van Thorn overdraagt met instemming van de pastoor van Geilenkirchen. In aanwezigheid van meerdere getuigen en raadgevers, legde Aleid de eed aan de kerk van Thorn af en beloofde zij trouw aan de abdis. Mocht Aleid kinderen ter wereld brengen, dan zal haar laatste zoon haar als erfgenaam opvolgen. Als zij geen zoon heeft, dan zal dit de laatste dochter zijn. Alle andere kinderen zullen verdeeld worden tussen de kerk van Thorn en Godfried van Heinsberg.

Sint-Gerlach

Nummer 7

Kerkelijk

1242 maart 4

Jan, bestuurder, en het convent van het klooster van Sint-Marie te Heinsberg maken aan meester en convent van Sint-Gerlach te Houthem bekend dat zij van oudsher in vroomheid en geloof met elkaar verbonden zijn en dat zij mede daarom de verschuldigde herdenkingsdiensten zullen doen voor de broeders en zusters van hun gemeenschap, zowel geestelijken als leken. Zij zien hier van af wanneer beide kloosters dit bezwaarlijk vinden of schriftelijk vastgelegd hebben dat dit teveel gevaar oplevert.

Thorn

Nummer 7

Economisch

(eind 12e/begin 13e eeuw)

Reinwidis van Übach maakt bekend dat zij eertijds door haar ouders aan het altaar van Onze-Lieve-Vrouw te Thorn is geschonken onder het volgende recht: haar zonen zullen jaarlijks op 11 november een bepaald bedrag overdragen aan dit altaar, haar dochters zullen een bedrag betalen via een zelf te kiezen mannelijk familielid; zij zullen eveneens betalen voor de toestemming om te huwen zonder last of inmenging van een voogd; bij hun dood zullen zij voor het recht van ‘afliph’ een zeer goede viervoeter uit eigen bezit leveren. Is een eigen viervoeter niet mogelijk, dan zullen zij een zeer goed gedragen kledingstuk geven. Voor al wie inbreuk maakt op deze oorkonde, dreigt excommunicatie.

Reinwidis van Übach verklaart dat zij en haar nakomelingen cijns- en keurmedeplichtig zijn aan de abdij van Thorn.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 7.

Aantekening op de achterzijde: 1^odoor 16^e-eeuwse hand: Littera certa (?) de Vbach Regewidis de curmede et ut sue posteri nubere possent. – 2^odoor 17^e-eeuwse hand: J doorgestreept, V. – 2^odoor 18^e-eeuwse hand: Littera Regewidis quod posteri eius nubere possent.

Bezegeling: één bevestigingsplaats, vermoedelijk voor het aangekondigde zegel van de abdij van Thorn (LS1).

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 11, nr. 6 (gedateerd 12^e eeuw), naar A. – b. Habets, Archieven Thorn, 10, nr. 7 (gedateerd 12^e eeuw), naar a.

Regest

Haas, Chronologische lijst, 33, nr. 50.

Datering

De onderhavige oorkonde is niet gedateerd. Franquinet en in navolging daarvan Habets hebben deze oorkonde zonder verdere argumentatie gedateerd in de twaalfde eeuw. Op paleografische gronden kan deze nader gedateerd worden eind twaalfde/begin dertiende eeuw. Het document vertoont een informeel karakter door het gebruik van een klein stuk perkament dat scheef uitgesneden is, de slordige lay-out en onregelmatige regelafstand. Tevens zijn woorden geëxpungeerd en bovengeschreven. De oorkonde is niet geschreven in een diplomatische minuskel zoals die volop in de twaalfde eeuw voorkomt, maar bevat een aantal kenmerken van het gotisch schrift (schraveringen, schuine d) met een enigszins geposeerd karakter. Dit laatste uit zich ook in het gebruik van majuskels in de woorden Marie en Martini.

Vergelijking van dit oorkondeschrift met de Limburgse oorkonden tot en met ca. 1240 heeft aangetoond dat dit type schrift niet eerder voorkomt dan rond de eeuwwisseling van de twaalfde naar de dertiende eeuw. Sterk verwant schrift is aangetroffen in een oorkonde van de abt van Kloosterrade uit de periode 1201 december 25-1211 april 30 (Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.D004, archief abdij Kloosterrade, inv. nr. 846) en in een oorkonde van Lotharius, graaf van Hochstaden, inzake tienden te Noorbeek en ’s-Gravenvoeren uit 1204 (Ibidem, toegangsnr. 14.D022, archief Jezuïeten Maastricht, inv. nr. 55). Een datering eind twaalfde/begin dertiende eeuw ligt dan ook voor de hand.

Sint-Gerlach

Nummer 8

Economisch

1241 (maart 29-31 of 1242 maart 1-31)

Dirk II, heer van Valkenburg, heeft aan bestuurder en klooster van Sint-Gerlach te Houthem zijn bos Vorbusde verkocht, gelegen in zijn vrij bezit te Houthem, en een deel van de koopsom aan het klooster geschonken.

Dirk II, heer van Valkenburg, heeft aan proost en klooster van Sint-Gerlach (te Houthem) zijn bos Vorbusde, gelegen in het allodium te Houthem, verkocht en een deel van de koopsom aan het klooster geschonken.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 40, reg. nr. 7.

Aantekeningen op achterzijde: 1° door 13^e-eeuwse hand: Littera de silva monasterii. – 2° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: A j. – 3° door 17^e-eeuwse hand: 1241. – 4° door 18^e-eeuwse hand: Num. 62.

Bezegeling: twee uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S2 van Dirk II, heer van Valkenburg, van groene was, beschadigd, met CS2, beschadigd. – S4 van Gozewijn Dukere, van lichtbruine was, beschadigd; en twee bevestigingsplaatsen voor de aangekondigde zegels van Alard van Haasdal, ridder, en Adam van Borgharen, ridder, (LS1) en (LS3). Voor een beschrijving en afbeelding van S2, CS2 en S4, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 157 en 160.

Afschriften

[B]. vóór 1506, authentiek afschrift, niet voorhanden, maar bekend uit [C], naar A. – [C]. 1506, niet voorhanden, maar bekend uit F, register van het klooster van Sint-Gerlach te Houthem, waarin abusievelijk de datum 13 maart 1241 vermeld staat, naar [B]. – [D]. vóór 6 mei 1594, niet voorhanden, maar bekend uit [E], authentiek afschrift door het klooster van Sint-Gerlach te Houthem ten behoeve van de Raad van Brabant, waarschijnlijk naar [B]. – [E]. 6 mei 1594, niet voorhanden, maar bekend uit F, oorkonde van Filips II, koning van Spanje, waarin de onderstaande oorkonde is geïnsereerd , naar [D]. – F. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 100-104, onder de rubriek: Confirmatio donationis piscature et venationis de anno 1594, en in de marge: Num. 62, naar [E].

Uitgave

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 9-10, nr. 6 (gedateerd 1241 maart), naar A.

Regesten

Haas, Inventaris Sint-Gerlach, 69-70, reg. nr. 7 (gedateerd 1241 maart). – Idem, Chronologische lijst, 43, reg. nr. 84 (gedateerd 1241 maart).

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII. Aangezien de maand maart in het paasjaar 1241 loopt van 1 tot en met 30 maart en 31 maart in 1242 valt, is zowel de datering 1-30 maart 1241 mogelijk als 31 maart 1242.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar.

Thorn

Nummer 8

Economisch

(kort voor 1234 juli 13)

Hildegonde, abdis, en het convent van de abdij van Thorn hebben met instemming van hun medekanunniken en ministerialen uit vrees voor woekeraars onderstaande regeling getroffen die acht jaar zal gelden om hun grote schulden te kunnen aflossen die zijn ontstaan door branden, stormen en berovingen. Voor de aflossing van de schulden worden de opbrengsten van de hoven van Baarle en Gilze gereserveerd met de tienden maar zonder de bijgebouwen, alsook de tienden van Hemert en Avezaath. Voor de uitkeringen aan de kloosterzusters wordt toegewezen: de hoven van Thorn (met uitzondering van de kleine tiend van Thorn), Neer en Eisden, de cijns en het beheer van Oeteren, de akkers van Übach met de tiend, de goederen van Bergeijk en het eiland tegenover Wessem; de feodale rechten en het recht op de dode hand van de hoven te Neer en Eisden. Aan de abdis wordt toegewezen: de kleine tiend van Thorn (zonder de tienden van de toebehoren), de toebehoren en de feodale rechten en het recht op de dode hand van de hoven van Baarle en Gilze, de hof van Oeteren zonder de cijns en het beheer, de hof van Grathem.

Sint-Gerlach

Nummer 9

Juridisch

1253 april (18-30 of 1254) april (1-9)

De schepenen van Maastricht maken de overeenkomst bekend in het geschil over de goederen van ridder Godfried van Heer, tussen enerzijds de bestuurder en het gehele convent van Sint-Gerlach te Houthem en anderzijds Wolter van Mesch, burger van Maastricht, Jutta en Mathilde, kleindochters van Godfried van Heer, en hun voogd Leonius. Partijen zijn ten overstaan van de schepenen van Maastricht, de meier en de schepenen van Heer en verwanten en vrienden van Jutta en Mathilde overeengekomen dat de bestuurder en het convent van Sint-Gerlach uit de betwiste goederen vijf bunder akkerland, afhangend van de hof van Heer, in erfelijk eigendom zullen hebben. Wolter van Mesch, voogd Leonius en Mathilde, moeder van Jutta en Mathilde, hebben ten behoeve van bestuurder en convent afstand gedaan van de genoemde vijf bunder akkerland. De bestuurder en het convent hebben op hun beurt ten behoeve van Wolter, Jutta en Mathilde afstand gedaan van alle overige goederen van Godfried van Heer, zowel binnen als buiten Maastricht.

Schepenen van Maastricht oorkonden inzake het geschil over goederen van Godfried van Heer, ridder, tussen proost en convent van Sint-Gerlach (te Houthem) enerzijds en Wolter van Mesch, burger van Maastricht, Jutta en Mathilde, dochters van Adam, zoon van Godfried van Heer, en hun voogd Leonius anderzijds dat ten overstaan van hen, meier en schepenen van Heer en verwanten en vrienden van Jutta en Mathilde overeengekomen is dat proost en convent van Sint-Gerlach uit de betwiste goederen vijf bunder akkerland, afhangend van de hof van Heer, naar erfelijk recht zullen hebben. Wolter, Leonius en Mathilde, moeder van Jutta en Mathilde, hebben ten behoeve van proost en convent afstand gedaan van genoemde vijf bunder en proost en convent hebben op hun beurt ten behoeve van Wolter, Jutta en Mathilde ook afstand gedaan van alle overige goederen van Godfried van Heer, zowel binnen als buiten Maastricht.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 34, reg. nr. 8. Gelinieerd.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^o door 13e-eeuwse hand: Littera de Heer. – 2^o door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: X. – 3^o door 17^e-eeuwse hand: 1253. – 4^o door 18^e-eeuwse hand: Litere Godefridi de 5 bonnariis in Here, num. 75.

Bezegeling: vier uithangend bevestigde, dubbel doorgestoken zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S1 van Godfried Dives, schepen van Maastricht, van witte was, beschadigd. – S2 van Manegold, schepen van Maastricht, van witte was, beschadigd. – S3 van Godfried, zoon van vrouwe Osa, schepen van Maastricht, van witte was, beschadigd. – S4 van Boudewijn de Molendino, schepen van Maastricht, van witte was, beschadigd. Voor een beschrijving van S1, S2, S3 en S4, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, 160-162.

Afschrift

B. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 121-122, onder de rubriek: Litere Godefridi de 5 bonnariis terre arabilis de Here hereditarie possidendis, en in de marge: Num. 75, met opgave van vier bezegelingsplaatsen, naar A.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 10-12, nr. 7 (gedateerd april 1253), naar A. – b. Nève, De dertiende-eeuwse schepenoorkonden, 3-4, nr. 1253.04.00 (met vertaling), (gedateerd april 1253), naar A.

Regesten

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 70, reg. nr. 8. (gedateerd april 1253). – Idem, Chronologische lijst, 48, reg. nr. 101 (gedateerd april 1253).

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII. Aangezien het paasjaar 1253 loopt van 18 maart 1253 tot 10 april 1254, is zowel de datering 18-30 april 1253 mogelijk als 1-9 april 1254.

Ontstaan

De schrijfhand van onderhavige oorkonde vertoont gelijkenis met die in de oorkonde van Dirk II, heer van Valkenburg, d.d. 1254.07.05, én met de hand die vier jaar later twee oorkonden mundeerde voor het klooster Sint-Gerlach, zie infra nrs. 10, 13 en 14. Deze originelen hebben ook eenzelfde opmaak: de scriptor heeft de oorkondetekst niet op de aangebrachte liniёring geschreven, maar ruim boven deze lijnen.

Thorn

Nummer 9

Economisch

1235 december (1-24)

Hendrik IV, hertog van Limburg en graaf van Berg, maakt bekend dat de abdis en het convent van de abdij van Thorn een hoeve te Drinhausen aan Jan, geestelijke van Körrenzig en kanunnik van Luik, hebben overgedragen. Jan heeft voor die hoeve betaald, waardoor hij er vrij kan over beschikken zolang hij leeft. Na zijn dood zullen zijn goederen vrij aan Thorn toevallen.

Hendrik IV, hertog van Limburg en graaf van Berg, maakt bekend dat abdis en convent van Thorn aan Jan, geestelijke van Körrenzig en kanunnik van Luik, voor de duur van zijn leven een hoeve te Drinhausen hebben overgedragen.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 14.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor 13^e-eeuwse hand: De curte de Drinhusen. – 2^odoor 16^e-eeuwse hand: Donatio, 1235. – 3^odoor 17^e-eeuwse hand: J, V.

Bezegeling: één afhangend bevestigd zegel, dat aangekondigd is, namelijk: S1 van Hendrik IV, hertog van Limburg en graaf van Berg, van witte was, beschadigd; met beschadigd tegenzegel CS1. Voor een beschrijving en afbeelding van S1 en CS1, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, 38-39.

Afschrift

B. eerste helft 15^e eeuw, Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1628 (voorheen cartularium nr. 1) = Cartularium abbatiae imperialis Thorensis, 966-1600, p. 97 (oude fol. 53r), onder de rubriek: E, De censu in Bergheyke, naar A.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 13-14, nr. 8 (gedateerd 1235 december), naar B. – b. Habets, Archieven Thorn, 13-14, nr. 14 (gedateerd 1235 december), naar A.

Regest

Haas, Chronologische lijst, 43, nr. 83 (gedateerd 1235 december).

Datering

Aangenomen is dat de bisschoppen van Luik omstreeks 1230 overgegaan zijn van kerst- naar paasstijl en dat de religieuze instellingen in het bisdom Luik dit pas enige tijd later hebben gevolgd, zie Camps, ONB I, XXI. Bijgevolg is voor de datering van onderhavige oorkonde het gebruik van de kerststijl verondersteld. Het is niet voor de hand liggend dat deze oorkonde tot stand is gekomen in de omgeving van de oorkonder, de hertog van Limburg, aangezien Polak en Dijkhof, Oorkondenboek Kloosterrade, XVI-XVII, stelden dat er geen bewijs is voor een hertogelijke kanselarij in deze periode. Voor de oorkonden uit de periode tussen 1200-1230 hebben zij het gebruik van kerststijl in de hertogelijke oorkonden aangenomen. Indien onderhavige oorkonde toch in het milieu van de hertog van Limburg zou zijn ontstaan én gedateerd zijn naar de paasstijl, dan dateert deze oorkonde uit de periode 1-31 december 1235.

Sint-Gerlach

Nummer 10

Economisch

1254 juli 5

Dirk II, heer van Valkenburg, schenkt aan bestuurder en convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem negen bunder land te Hatersbruc en vier bunder in zijn vrij bezit te Houthem, alsmede een cijns van vijftien schelling Luiks. Deze betaling was het klooster hem verschuldigd omwille van een eerdere schenking van vier mark. Dirk bepaalt ook dat het klooster gehouden is uit deze schenkingen jaarlijks één mark te bestemmen voor de tractatie bij de gedachtenisdienst op de verjaardag van het overlijden van zijn echtgenote Berta en drie mark voor het eeuwigdurend opdragen van een dagelijkse mis voor de overledenen.

Dirk II, heer van Valkenburg, schenkt aan proost en convent van het klooster Sint-Gerlach negen bunder land te Hatersbruc, vier in zijn allodium te Houthem en een cijns van vijftien schelling Luiks die het klooster hem verschuldigd was wegens een eerdere schenking van vier mark. Hij bepaalt tevens dat het klooster gehouden is daaruit jaarlijks een mark te bestemmen voor de pitantie bij het jaargetijde van zijn echtgenote Berta en drie mark voor het eeuwigdurend opdragen van een dagelijkse mis voor de overledenen.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 152, reg. nr. 9. Gelinieerd.

Aantekeningen op de achterzijde: 1° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: Littera de IX bonuaria terre et de IIII bonuaria etcetera. – 2° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: L j. – 3° door 17^e-eeuwse hand: 1254. – 4° door 18^e-eeuwse hand: Num. 70.

Bezegeling: drie uithangend bevestigde, dubbel doorgestoken zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S1 van Dirk II, heer van Valkenburg, van bruine was, beschadigd, met CS1, beschadigd. – S2 van Engelbert (van Valkenburg), aartsdiaken van Luik, van groene was, beschadigd. – S3 van Alard van Haasdal, ridder, van bruine was, gaaf; en twee bevestigingen, vermoedelijk voor de aangekondigde zegels van Gozewijn Dukere, ridder, en Adam van Borgharen, ridder, (SD4 en SD5). Voor een beschrijving en afbeelding van S1, S2 en S3, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 158, 150-151 en 160.

Afschrift

B. 1736, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 115-116, onder de rubriek: Littere Theodorici, domini de Valckenburgh, de novem bonnariis terre et quatuor (verbeterd uit andere letters) iacentibus in Hatersbruc et in Holtheijm, en in de marge: Num. 70, met opgave van vijf bezegelingsplaatsen, naar A.

Uitgave

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 12-13, nr. 8, naar A.

Regesten

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 70-71, reg. nr. 9. – Idem, Chronologische lijst, 48, reg. nr. 102.

Ontstaan

De schrijfhand van onderhavige oorkonde vertoont gelijkenis met die in een schepenoorkonde van Maastricht uit 1254 inzake een geschil waarbij proost en convent van Sint-Gerlach betrokken zijn, alsmede met de hand die vier jaar later twee oorkonden mundeerde voor het klooster Sint-Gerlach, zie infra nrs. 9, 13 en 14. Deze originelen hebben ook een identieke karakteristieke opmaak: de scriptor heeft de oorkondetekst niet op de aangebrachte liniёring geschreven, maar ruim boven deze lijnen.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar.

Thorn

Nummer 10

Economisch

1237 april 27

Hildegonde, abdis, en het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Thorn dragen eenstemmig de tiend van Hemert en de inkomsten te Avezaath in eeuwige pacht over aan abt en convent van de Sint-Paulusabdij te Utrecht tegen een jaarlijkse pachtsom, te leveren op 1 mei in de kerk van Thorn. Bovendien ontvangt de abt van de abdis van Thorn de kerk van Hemert met de tiend, de eigen goederen en de overige inkomsten die nu tot de pastorie behoren.

Sint-Gerlach

Nummer 11

Economisch

(vóór 9 juli 1257)

Wolter, overste van de minderbroeders te Maastricht, vaardigt een oorkonde uit over een legaat van ridder Gerard van Scherwier aan ridder Adam van Nuth inzake de betaling van 30 mark uit onrechtmatig verworven goederen.

Thorn

Nummer 11

Economisch

1243 december

Hildegonde, abdis, en het convent van de abdij van Thorn hebben uit vrees voor ondraaglijke rentes met unanieme instemming de geldsom die zij jaarlijks begin oktober van de hoevenaars van de hoven te Baarle en Gilze ontvangen, erfelijk verkocht aan Godfried, heer van Breda. Mocht Godfried de opbrengsten niet op het afgesproken tijdstip ontvangen, dan zal hij hun onderpanden ontvangen en de vergoeding opeisen volgens uitspraak van de schepenen. Robert, bisschop van Luik, en Hendrik, hertog van Lotharingen en Brabant, hebben deze verkoop allebei door een oorkonde goedgekeurd.

Sint-Gerlach

Nummer 12

Economisch

1257 juli 9

Ridder Gerard van Scherwier schenkt aan het klooster Sint-Gerlach te Houthem een halve hoeve akkerland uit zijn vrij bezit tussen Swier en Laar. Deze schenking is geschied op voorwaarde dat daaruit een schuld van 30 mark wordt afgelost. Het klooster Sint-Gerlach zal na de aflossing de halve hoeve ongestoord bezitten op voorwaarde dat het klooster eeuwigdurend de gedachtenisdienst op de verjaardag van zijn overlijden, van zijn echtgenote Agnes en van zijn ouders zal houden, de missen opdragen en een wijntractatie zal uitkeren.

Thorn

Nummer 12

Economisch

1244 juni

Hildegonde, abdis, en het convent van de abdij van Thorn maken een onderlinge verdeling van de goederen en inkomsten te Thorn, Bocholt, Baexem, Cobbenhese, Neer, Avezaath, Hemert, Eisden, Bergeijk, Übach, Wessem, Leveroy, Dasselre, Beersel, Rode, Ell, Haler, Oeteren, Gilze, Baarle en Grathem.

Sint-Gerlach

Nummer 13

Kerkelijk

1258 februari

Jan, bestuurder, en convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem maken bekend dat het convent de goederen, die voor de eetzaal bestemd zijn, en de inkomsten van de tractaties die de bestuurder jaarlijks bij de gedachtenisdiensten op de verjaardag van een overlijden toekent uit de uithof van het convent, aan de bestuurder schenkt ten bate van het hele convent. De bestuurder wijst op zijn beurt de goederen te Heek onder Klimmen aan het convent toe.

Jan, proost, en convent van het klooster Sint-Gerlach (te Houthem) maken bekend dat het convent de goederen die voor de refter bestemd zijn en de inkomsten van de pitanties die de proost jaarlijks bij de jaargetijden toekent uit de uithof van het convent, aan de proost schenkt ten bate van het hele convent, waarbij de proost op zijn beurt de goederen te Heek onder Klimmen aan het convent toewijst.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 52, reg. nr. 10. Gelinieerd.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^o door 17^e-eeuwse hand: De Heick, 1257. – 2^o door 18e-eeuwse hand: Num. 79, 1257.

Bezegeling: twee bevestigingsplaatsen waarvan slechts twee snedes in de pliek zichtbaar zijn, vermoedelijk voor de aangekondigde zegels van de oorkonders (LS1 en LS2).

Afschrift

B. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 125-126, onder de rubriek: Divisio redituum inter prepositum et conventum ecclesie sancti Gerlaci, en in de marge: Num. 79, met opgave van twee bezegelingsplaatsen, naar A.

Uitgave

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 13-14, nr. 9 (gedateerd 1257 februari), naar A.

Regesten

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 71, reg. nr. 10 (gedateerd 1257 februari). – Idem, Chronologische lijst, 50-51, reg. nr. 109 (gedateerd 1257 februari).

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII.

Ontstaan

Deze oorkonde is geschreven door dezelfde hand die een paar maanden later de oorkonde van Adam van Amby mundeerde ten behoeve van het klooster Sint-Gerlach, zie infra nr. 14. Deze hand is ook sterk verwant aan de schrijfhand die in 1254 een oorkonde voor de heer van Valkenburg schreef en een schepenoorkonde van Maastricht inzake een geschil waarbij proost en convent van Sint-Gerlach betrokken zijn, 9, 10, 13 en 14. Deze originelen hebben ook eenzelfde karakteristieke opmaak: de scriptor heeft de oorkondetekst niet op de aangebrachte liniёring geschreven, maar ruim boven deze lijnen.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar.

Thorn

Nummer 13

Economisch

1252 april 7

Elisabeth, kloosterzuster van de abdij van Thorn, gezond van lichaam en geest, legateert onder voorbehoud van haar vruchtgebruik al haar goederen, inkomsten en bezittingen aan de abdij van Thorn te Wessem, Thorn, Ittervoort, Grathem en Heeze, die zij wettig door koop heeft verworven en die ressorteren onder de kerk van Thorn. Van de opbrengst gaat jaarlijks een bedrag naar de bedienaar van het altaar van Sint-Catharina in de crypte van de kerk van Thorn. De resterende inkomsten zijn voor abdis, convent en kanunniken, met de verplichting om op de jaardag van Elisabeth een bedrag uit te keren aan de armen. Bovendien mogen abdis, convent en kanunniken een bedrag, afkomstig uit de koop van een stuk land naast Horn, gelijkelijk verdelen.

Sint-Gerlach

Nummer 14

Economisch

1258 december

Adam van Amby, ridder, draagt met instemming van zijn kinderen Jan, Waltelm, Agnes en Catharina een hoeve akkerland over in het grondgebied van Borgharen aan bestuurder en convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem. Tevens bepaalt ridder Adam dat zijn nakomelingen, die deze hoeve na de overdracht in gebruik houden en hierover cijns betalen, een jaarlijkse erfrente van twee mark Keuls verschuldigd zijn. Dit moeten zij betalen bij de gedachtenisdienst op de verjaardag van zijn overlijden. In geval zijn nakomelingen in gebreke blijven, mogen bestuurder en convent het bezit van het akkerland tot zich nemen, totdat zij in de geleden schade gecompenseerd zijn. Hierop zal Dirk II, heer van Valkenburg, ten bate van de bestuurder en het convent toezien.

Adam van Amby, ridder, draagt met instemming van zijn kinderen Jan, Waltelm, Agnes en Catharina een hoeve akkerland over in het grondgebied van Borgharen aan proost en convent van het klooster Sint-Gerlach (te Houthem), en bepaalt dat zijn nakomelingen die deze hoeve na zijn dood naar cijnsrecht houden, belast zijn met de uitkering van een jaarlijkse erfrente van twee mark Keuls bij zijn jaargetijde. Indien zij in gebreke blijven, zullen proost en convent zich in het bezit mogen stellen van het land en in het bezit worden gehandhaafd door Dirk II, heer van Valkenburg.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 153, reg. nr. 11. Gelinieerd.

Aantekeningen op de achterzijde: 1° door 13^e-eeuwse hand: Bona de Haren. – 2° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: M. – 3° door mogelijk 16^e-eeuwse hand: [***] sancti Gerlaci, 1258.

Bezegeling: twee dubbel doorgestoken, uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S2 van Engelbert (van Valkenburg), aartsdiaken van Luik, van witte was, beschadigd. – S3 van Alard van Haasdal, ridder, van witte was, beschadigd; en twee bevestigingsplaatsen, vermoedelijk voor de aangekondigde zegels van Dirk II, heer van Valkenburg, en Adam van Borgharen, ridder, (LS1 en LS4). Voor een beschrijving en afbeelding van S2 en S3, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 150-151 en 160.

Afschrift

B. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 128-129, onder de rubriek: Donatio Ade de Ambiie, militis, de uno manso terre arabilis in territorio de Haren, en in de marge: Num. 82, met opgave van vier bezegelingsplaatsen, naar A.

Uitgave

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 14-16, nr. 10, naar A.

Regesten

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 71, reg. nr. 11. – Idem, Chronologische lijst, 51, reg. nr. 112.

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII.

Ontstaan

Deze oorkonde is geschreven door de dezelfde hand die een paar maanden eerder de oorkonde van proost en convent van het klooster Sint-Gerlach mundeerde, zie infra nr. 13. Deze hand is ook sterk verwant aan de schrijfhand die in 1254 een oorkonde voor de heer van Valkenburg schreef en een schepenoorkonde van Maastricht inzake een geschil waarbij proost en convent van Sint-Gerlach betrokken zijn, zie infra nrs. 9, 10,13 en 14. Deze originelen hebben ook eenzelfde identieke karakteristieke opmaak: de scriptor heeft de oorkondetekst niet op de aangebrachte liniёring geschreven, maar ruim boven deze lijnen.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar.

Thorn

Nummer 14

Economisch

1252 april 8

N. de Maceriis, kanunnik van het Sint-Janskapittel te Luik en officiaal van Luik, maakt bekend dat Elisabeth, kloosterzuster van de abdij van Thorn, in zijn aanwezigheid haar testament heeft opgemaakt, waarbij zij onder voorbehoud van haar vruchtgebruik al haar goederen, inkomsten en bezittingen heeft geschonken aan de abdij van Thorn en de verdeling daarvan heeft vastgesteld tussen abdis, convent en kanunniken.

Sint-Gerlach

Nummer 15

Economisch

1259 augustus

Marcelis, parochiepriester van de Sint-Janskerk te Maastricht, maakt bekend dat Gerard van Amby en diens echtgenote Hildegonde zowel aan het cisterciënzerklooster van Val-Dieu als aan het premonstratenzerklooster Sint-Gerlach te Houthem een halve bunder akkerland in het dorp Berg schenken. Dit akkerland hangt af van de hof van Meerssen. Na de dood van beide schenkers zullen beide kloosters dit akkerland in erfelijk bezit krijgen.

Thorn

Nummer 15

Kerkelijk

1261 juni 10

Hildegonde, abdis van Thorn, vraagt aan meester Reinier, scholaster in Tongeren en procurator in geestelijke zaken van Hendrik III, bisschop van Luik, het door haar (in een oorkonde) aan kanunniken en kloosterzusters van Thorn geschonken patronaatsrecht van de kerken van Gilze, Baarle en Geertruidenberg door de bisschop van Luik te laten bevestigen. Zij draagt het patronaatsrecht over vanwege het buitengewone gebrek aan inkomsten van kanunniken en kloosterzusters. De abdis vraagt de bisschop tevens te verordonneren dat de dochters van de genoemde kerken halve kerken zijn, dat de kanunniken en kloosterzusters in deze kerken pastoors aanstellen die daar persoonlijk moeten resideren en de diensten houden en dat de pastoors van Gilze, Mertersem, Ginneken, Etten, Baarle, Meerle en Geertruidenberg passende, gespecificeerde inkomsten krijgen.

Sint-Gerlach

Nummer 16

Kerkelijk

1269 april

Hendrik, bestuurder van het klooster Sint-Gerlach te Houthem, maakt het besluit bekend dat hij op verzoek van het convent, van de non Anna van Sint-Gerlach en van enkele van haar vrienden heeft genomen. Bij de gedachtenisdienst op de verjaardag van het overlijden van ridder Gozewijn Dukere zal vijf schelling Luiks worden uitgekeerd voor een tractatie van het convent ten laste van de goederen te Weestenrode. Ridder Gozewijn had deze goederen aan Anna toegewezen voor haar onderhoud. Na de dood van Anna komen deze goederen in eigendom van het klooster.

Thorn

Nummer 16

Economisch

1261 augustus 2

Hendrik III, bisschop van Luik, keurt de schenking van het patronaatsrecht van de kerken van Gilze, Baarle en Geertruidenberg door Hildegonde, abdis van Thorn, aan kanunniken en kloosterzusters van de abdij van Thorn goed. Tevens bevestigt hij de in haar schenkingsoorkonde opgenomen bepalingen over de residentie en inkomsten van de aan te stellen pastoors.

Sint-Gerlach

Nummer 17

Economisch

1269 december 5

Walram van Monschau, heer van Valkenburg, maakt bekend dat hij Jan Ruffus, burger van Aken en schoonzoon van heer Godfried van Klimmen, samen met zijn mede-erfgenamen en met Jan’s eigen toekomstige erfgenamen, heeft vrijgesteld van alle aan hem en zijn erven verplichte schatting op de hof te Cardenbeek. Dit op voorwaarde dat Jan Ruffus en zijn mede-erfgenamen, evenals hun erven, elk jaar op 2 februari aan Walram en diens erfgenamen 1 pond was zullen leveren.

Thorn

Nummer 17

Kerkelijk

1262 oktober 10

Hildegonde, abdis van Thorn, bekrachtigt de verordening van Hendrik III. De bisschop besloot hiertoe na visitatie door meester Reinier, scholaster in Tongeren en zijn provisor in geestelijke zaken, die vaststelde dat de kanunniken en kloosterzusters van Thorn onvoldoende van hun prebenden kunnen leven en hun verplichtingen kunnen nakomen. De aan te stellen geestelijke wordt verplicht zijn priesterwijding te ontvangen dan wel te hebben, vrijwillig afstand te doen van een eventueel beneficie elders en binnen een jaar na zijn benoeming in Baarle te wonen. Hij zal worden voorzien van een passend beneficie; de rest van de vruchten van de kerk van Baarle zullen de kanunniken en kloosterzusters van Thorn aanwenden ter vermeerdering van hun prebenden.

Sint-Gerlach

Nummer 18

Economisch

1270 juni

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, schenkt voor eeuwig aan het klooster Sint-Gerlach te Houthem het bezit van de weg door het dorp. Dit ten bate van zijn eigen zieleheil en ter bestrijding van de armoede van de zusters. Deze weg moet voor iedere gelovige vrij toegankelijk blijven, zodat zij de zusters aalmoezen kunnen schenken.

Thorn

Nummer 18

Kerkelijk

1262 oktober 10

Hildegonde, abdis van Thorn, maakt bekend dat meester Reinier, scholaster in Tongeren en provisor in geestelijke zaken van Hendrik III, bisschop van Luik, het klooster heeft gevisiteerd. Hij ontdekte dat de tiend van Gilze, die door edelen van Breda vele jaren onrechtmatig naar zich toegetrokken was, vrijwillig aan de abdij is teruggegeven. De bisschop heeft de tiend herroepen als recht en eigendom van de abdij en bepaalt dat de prebenden van kanunniken en kloosterzusters eeuwig gelijk zullen zijn en dat de abdis met hun instemming in de kerk van Gilze een pastoor zal aanstellen en in de bijkerken kapelaans. Ook kent de bisschop van Luik aan deze pastoor een passend beneficie toe. Deze verordening van de bisschop van Luik wordt door de abdis van Thorn bekrachtigd.

Sint-Gerlach

Nummer 19

Economisch

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, getuigt dat ridder Gerard van der Huven in zijn aanwezigheid de verkoop van een deel van de tiend van Spaubeek heeft erkend. En wel voor 21 pond Luiks geld aan de bestuurder, magistra en het convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem. Het gaat daarbij om twee mud rogge Maastrichtse maat, die voor eeuwig jaarlijks op Sint-Andreas (30 november) moet worden betaald. Deze verkoop heeft plaatsgevonden in aanwezigheid en met instemming van wijlen zijn vader, Dirk II, heer van Valkenburg. Bij de verkoop hield ridder Gerard deze tiend in leen van Dirk II. Ten tijde van de getuigenis van heer Walram is deze tiend in diens bezit als leenheer. Ook hij keurt deze verkoop goed.

Thorn

Nummer 19

Kerkelijk

1262 oktober 13

Hendrik III, bisschop van Luik, maakt bekend dat Reinier, scholaster in Tongeren en zijn provisor in geestelijke zaken, op zijn verzoek en met speciale opdracht de abdij van Thorn opnieuw heeft gevisiteerd. Omdat Reinier constateerde dat de prebenden van de kanunniken en kloosterzusters te gering zijn om van te leven, besluit de bisschop dat de abdis, die het patronaatsrecht bezit van de kerk van Baarle, daar met goedkeuring van kanunniken en kloosterzusters een pastoor zal installeren. De aan te stellen geestelijke wordt verplicht zijn priesterwijding te ontvangen dan wel te hebben, vrijwillig afstand te doen van een eventueel beneficie elders en binnen een jaar na benoeming in Baarle te wonen. Hij zal worden voorzien van een passend beneficie. De rest van de vruchten van de kerk van Baarle zullen de kanunniken en kloosterzusters van Thorn gebruiken ter vermeerdering van hun prebenden, die gelijk zullen zijn en voor altijd gelijk blijven.

Sint-Gerlach

Nummer 20

Economisch

1272 november 24

Margareta, non van het klooster Sint-Gerlach te Houthem, dochter van Wolter en Oda van Stercbeeke, heeft zes bunder land gekocht te Dirgarden ten behoeve van een jaarlijkse wijntractatie aan het convent; ook heeft zij te Heek twaalf schelling Luiks gekocht ten behoeve van een tractatie aan het convent op de feestdagen van de heilige Catharina, Johannes Evangelist en Nicolaas. Eveneens heeft zij te Haasdal een half mud rogge gekocht, aan het convent te voldoen voor de gedachtenisdienst op de verjaardag van het overlijden van Mathilde, eertijds vrouwe van Berg. In de hof te Raar heeft ze drie morgen land gekocht om eeuwig de gedachtenisdiensten op de verjaardag van het overlijden van haar vader Wolter en haar moeder Oda van Stercbeeke te houden. Voor de lamp van sint Gerlach in de kerk van Sint-Gerlach heeft ze een halve bunder land gekocht, daar gelegen in het veld, en in de hof te Raar een half mud rogge, jaarlijks te voldoen voor de lamp boven het koor van het convent van Sint-Gerlach.

Thorn

Nummer 20

Kerkelijk

1263 december 13

Het convent van de abdij van Thorn maakt bekend dat Aleid van Nathen, Aleid en Elisabeth, kloosterzusters, alsook de leken Christiaan en Dirk en vele anderen die tot de familia van het klooster behoren jaarlijks op 11 november een hoofdcijns aan de kerk van Thorn verschuldigd zijn. Bij overlijden moet een bedrag voor de dode hand worden betaald, evenals voor de toestemming om te huwen. De kerk is bovendien hun enige voogd.

Sint-Gerlach

Nummer 21

Economisch

1273 mei 19

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, heeft op advies van zijn raadsmannen ridder Arnoud, heer van Stein, ridder Gozewijn van Borgharen, ridder Jan van Haasdal en van Raas van Printhagen dertig bunder bos van zijn bos van Buchoit verkocht aan Arnoud van Houthem. Dit met de bedoeling dat er akkerland van is of wordt gemaakt. Deze dertig bunder zijn, net als de andere leengoederen die Arnoud van Houthem van Walram heeft, als leengoed overgedragen.

Thorn

Nummer 21

Juridisch

1265 september 30

Engelbert van Isenburg, aartsdiaken van Luik, en meester Reinier, scholaster in Tongeren en provisor van Hendrik III, bisschop van Luik, maken na nauwkeurig onderzoek een eind aan het geschil tussen de aartsdiaken enerzijds en de kanunniken en kloosterzusters van Thorn anderzijds betreffende de ontvangst van de tiend van Mertersem en toebehoren. Alleen de tiend van Gilze, Burgst en Overveld, die binnen het tiendgebied van de kerk van Mertersem ligt, komt toe aan de pastoor van de kerk van Gilze. De rest van de tiend van Mertersem zal voor altijd naar de vermeerdering van de prebenden van de kanunniken en kloosterzusters van Thorn gaan.

Sint-Gerlach

Nummer 22

Kerkelijk

1273 mei 28

Engelbert van Isenburg, aartsdiaken van het bisdom Luik, beveelt dat de priester van Meerssen een voorgenomen benoeming van een pastoor te Oirsbeek gedurende drie feestdagen moet afkondigen, zodat anderen op 12 juni bij de aartsdiaken bezwaar kunnen maken en het klooster Sint-Gerlach te Houthem een ander benoemingsbesluit kan nemen. Dit om reden dat Walram, jonge heer van Valkenburg en Monschau, het patronaatsrecht van Oirsbeek eerder geschonken heeft aan het klooster Sint-Gerlach.

Engelbert van Isenburg, aartsdiaken van Luik, beveelt de priester van Meerssen om de vergeving van het pastoorsambt van Oirsbeek, dat door Walram, jonge heer van Valkenburg en Monschau, was geschonken aan proost, magistra en convent van Sint-Gerlach, gedurende drie feestdagen af te kondigen zodat andere belanghebbenden op 12 juni voor de aartsdiaken bezwaar zouden kunnen maken en het klooster erop zou kunnen terugkomen.

Origineel

[A]. Niet voorhanden, blijkens D bezegeld met één zegel.

Afschriften

[B]. 1376 januari 25, niet voorhanden, maar bekend uit C, oorkonde van de officiaal van Luik en de aartsdiaken van de Kempen, naar [A]. – C. 1376 januari 25, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 173, reg. nr. 71, gewaarmerkt afschrift door Albert Loze van ‘s-Hertogenbosch, openbaar en keizerlijk notaris, op verzoek van de officiaal van Luik en de aartsdiaken van de Kempen, eerste oorkonde, naar [B]. – D. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 275-276, onder de rubriek: Collatio iuris patronatus ecclesie in Oirsbeek, en in de marge: Num. 170, met opgave van één bezegelingsplaats, naar [A]. – [E]. vóór 1869, niet voorhanden, maar bekend uit b, in 1869 nog aanwezig in het kerkarchief van Oirsbeek.

Uitgaven

a. Hugo, Annales, kol. 737, nr. XVI. – b. Habets, ‘Houthem-Sint-Gerlach’, 213-214, nr. 7, naar [E]. – c. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 22, nr. 17, naar C.

Regest

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 73, reg. nr. 17.

Samenhang

Voor de benoeming van de pastoor van Oirsbeek, zie infra nr. 23.

Tekstuitgave

Bij ontstentenis van het origineel en het ontbreken van tekstgedeelten in het achttiende-eeuws cartularium, is onderhavige tekst uitgegeven op basis van afschrift C, met in het notenapparaat de significante varianten van D, a en b.

Thorn

Nummer 22

Kerkelijk

(vóór 1265 april 3)

Hildegonde, abdis, en het convent van de abdij van Thorn verdelen op verzoek van Jan, proost, Gillis, deken, de aartsdiaken en het domkapittel te Luik alsmede met instemming van Marsilius, Gundulf en Nicolaas van Welheim, priesters, en Koenraad, kanunnik van Thorn, de kloostergoederen ter delging van de schulden.

Sint-Gerlach

Nummer 23

Kerkelijk

1273 juni 12

Engelbert van Isenburg, aartsdiaken van het bisdom Luik, laat Anselm, deken van de geestelijke ambtsdragers van Susteren, weten dat hij Theobald, kanunnik van Sint-Gerlach te Houthem, tot nieuwe pastoor van Oirsbeek heeft benoemd vanwege het overlijden van diens voorganger Arnoud van Haren. Theobald is voorgedragen voor deze benoeming door proost en convent van het klooster Sint-Gerlach. Aartsdiaken Engelbert draagt deken Anselm op om Theobald daadwerkelijk van dit pastoorsambt in bezit te stellen en hem hierover vervolgens een schriftelijke bevestiging te sturen.

Thorn

Nummer 23

Kerkelijk

1265 (april 3-1266 maart 25)

Hildegonde, abdis, en het convent van de abdij van Thorn maken bekend dat Jan, proost, Gillis, deken, de aartsdiaken en het domkapittel te Luik hebben vastgesteld dat de abdij belast was door vele zware schulden. Ter delging van die schulden hebben abdis en convent op aansporing van Jan, Gillis, de aartsdiaken en het domkapittel, op bevel van de kloostergemeenschap en op advies van Marsilius, Gundulf en Nicolaas van Welheim, priesters, en Koenraad, kanunnik van Thorn, een overzicht opgemaakt van de goederen en inkomsten, waarmee de schulden zijn ingelost. Zij vragen aan Jan, Gillis, de aartsdiaken en het domkapittel te Luik om deze verdeling van de goederen en inkomsten goed te keuren.

Sint-Gerlach

Nummer 24

Economisch

1279 september 6

Willem, bestuurder, en het convent van Sint-Gerlach te Houthem verklaren dat zij met instemming van deken en kapittel van de Sint-Servaaskerk te Maastricht in het vrij bezit van het kapittel een muur rond hun klooster gebouwd hebben. Hiervoor hebben zij in het gedeelte van de muur aan de zijde van Berg uit dat vrij bezit zowel onder de muur als erbinnen één bunder in de lengte verworven en één roede in de breedte aan de zijde van Berg. Daarvoor zullen zij op de eerste zondag na Sint-Andreas aan de Sint-Servaaskerk een erfelijke jaarrente van twee penning Luiks betalen te Berg. Met deze vergunning van het vrij bezit erkennen proost en convent van Sint-Gerlach geen verder recht verworven te hebben in de goederen van Sint-Servaas.

Thorn

Nummer 24

Kerkelijk

1266 juli

Hendrik, bisschop van Utrecht, besluit vanwege de grote armoede van de abdij van Thorn na raadpleging van juristen dat de abdis van Thorn - aan wie het benoemingsrecht en de voordracht van de kerk van Avezaath toekomt-, daar een pastoor zal aanstellen zodra het ambt vacant is. De aan te stellen geestelijke wordt verplicht zijn priesterwijding te ontvangen, vrijwillig afstand te doen van een eventueel beneficie elders en binnen een jaar na benoeming in Avezaath te wonen. De bisschop heeft de pastoor begiftigd met een beneficie ter waarde van een zesde van de grote en kleine tiend van Zoelen, met het bezit en de akkers van de kerk van Avezaath, met de giften en eventuele nieuwe schenkingen aan de kerk. Alle overige opbrengsten van de kerk vallen toe aan de kanunniken en kloosterzusters van Thorn ter vermeerdering van hun prebenden omwille van hun armoede.

Sint-Gerlach

Nummer 25

Varia

1279 september 6

Deken en kapittel van de Sint-Servaaskerk te Maastricht verklaren dat zij een oorkonde van bestuurder en convent van Sint-Gerlach te Houthem hebben ontvangen, gedateerd op 6 september 1279, en geven daarvan de tekst weer. Deze oorkonde gaat over de bouw van een muur rond het klooster Sint-Gerlach.

Deken en kapittel van de Sint-Servaaskerk te Maastricht vidimeren een oorkonde van proost en convent van Sint-Gerlach (te Houthem) d.d. 1279 september 6, inzake de bouw van een muur rond het klooster Sint-Gerlach en bevestigen dat zij deze oorkonde hebben ontvangen.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 31, reg. nr. 21. Gelinieerd.

Aantekeningen op de achterzijde: 1º door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: H II. – 2º door 15^e-eeuwse hand: De quittatione allodii unius bonarii terre siti infra muros monasterii. – 3º door 17^e-eeuwse hand: 1279. – 4º door 18^e-eeuwse hand: Num. 74.

Bezegeling: één uithangend bevestigd zegel, dat aangekondigd is, namelijk: S1 zegel van het kapittel van de Sint-Servaaskerk te Maastricht, van groene was, beschadigd. Voor een beschrijving en afbeelding, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, 155.

Afschrift

B. 1735 Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium), p. 120-121, onder de rubriek: Litere domini decani et capituli sancti Servatii Traiectensis de quittatione allodii unius bonnarii terre infra murum monasterii, en in de marge: Num. 74, met opgave van één bezegelingsplaats, naar A.

Uitgave

a. Hackeng, Het middeleeuws grondbezit, 320, nr. 101, onvolledig, naar A.

Regesten

Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 24, nr. 20. – Haas, inventaris Sint Gerlach, 75, reg. nr. 21. – Idem, Chronologische lijst, 73, reg. nr. 186.

Ontstaan en samenhang

Onderhavige oorkonde is samen met twee andere oorkonden inzake de bouw van de muur op eenzelfde dag uitgevaardigd, zie infra nrs. 24 en 26. Het schriftbeeld van deze oorkonde wijkt sterk af van de overige oorkonden in het fonds van Sint-Gerlach door het gebruik van de diplomatische minuskel met extreem lange schachten, een zeer grote interlinie met extra interval tussen de regels 4 en 5 en 10 en 11, de grote, sterk versierde initiaal en de vreemd omgeslagen vorm van de pliek. Een mogelijke lokalisering van deze scriptor in het kapittel van Sint-Servaas bleek niet mogelijk bij gebrek aan vergelijkingsmateriaal uit deze periode. Er is slechts één origineel overgeleverd, d.d. 1275.03.20 (Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 422), uitgevaardigd door de proost van Sint-Servaas, en deze oorkonde is geschreven in gotisch cursief.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar.

Thorn

Nummer 25

Juridisch

1266 november 15

Jan, proost, Gillis, deken, de aartsdiaken en het domkapittel van Luik wijzen vonnis in het geschil tussen Willem van Buggenum, pastoor van Beek, en de kanunniken van Thorn betreffende de heffing, het verzamelen en het bezit van de grote tienden binnen de grenzen van de kerk te Beek. Willem verklaarde, omdat hij van mening was dat hij het recht had om de grote tienden in hun geheel te heffen te Beek, dat de kanunniken ten onrechte twee derden van deze tienden inden. Hij eist dan ook dat de kanunniken van Thorn veroordeeld worden om de geschatte waarde van deze tienden, die ze volgens hem onrechtmatig hebben geïnd, aan hem terug te geven. Na schriftelijke en mondelinge verklaringen van beide partijen hebben proost, deken, aartsdiaken en het domkapittel van Luik definitief vonnis gewezen en de kanunniken van Thorn in het gelijk gesteld.

Sint-Gerlach

Nummer 26

Economisch

1270 (lees 1279) september 6

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, maakt bekend dat bestuurder en convent van Sint-Gerlach te Houthem met instemming van deken en kapittel van de Sint-Servaaskerk te Maastricht in het vrij bezit van het kapittel een muur rond hun klooster gebouwd hebben op een stuk grond van één bunder in de lengte en één roede in de breedte aan de zijde van Berg tegen een erfelijke jaarrente van twee penning Luiks. Walram erkent dat hij geen enkel recht heeft op deze grond.

Thorn

Nummer 26

Kerkelijk

1267 juli 6

Dirk van Heeswijk, ridder, verbindt zich ertoe - in naam van het convent van de abdij van Thorn -, op zijn kosten de oorkonde te verkrijgen van de bisschop van Utrecht, waarin de aanstelling en presentatie van de door hem voorgedragen pastoor in de kerk van Avezaath door de abdis van Thorn is geregeld, evenals diens inkomsten. De collatie kwam toe aan de abdis van Thorn. Na het verkrijgen van deze oorkonde zal Dirk van abdis en convent van Thorn de tienden in pacht verwerven en alle andere goederen die de abdij te Avezaath heeft, behalve de goederen die de Sint-Paulusabdij te Utrecht van abt en convent van Thorn hebben. Ook zal ridder Otto van Zoelen geen leenhulde aan Dirk van Heeswijk doen voor de goederen die hij nu tijdelijk van abdis en convent van Thorn houdt. Zolang de zaak niet voltooid is, zal Dirk zich de goederen die aan de kerk van Avezaath toebehoren, niet toe-eigenen zonder instemming van abdis en convent of van de pastoor van Avezaath. En zodra de kerk van Avezaath vacant is, zal Dirk priester Gerard van Avezaath voor de installatie presenteren. Mocht Dirk de oorkonde niet ontvangen van de bisschop van Utrecht binnen een half jaar, dan vervalt elke overeenkomst en belofte tussen hem en abdis en convent van Thorn.

Sint-Gerlach

Nummer 27

Economisch

1279 december 28

Schepenen van Maastricht maken bekend dat:

1. Oger, heer van Borgharen, ridder, voogd van Maastricht, met instemming van zijn echtgenote en hun kinderen een vierde deel van een stenen huis, gelegen aan de Graanmarkt te Maastricht, geschonken heeft aan bestuurder en convent van Sint-Gerlach te Houthem

2. Jan, zoon van wijlen Wijnand, ridder, en zijn kinderen afstand hebben gedaan van een vierde deel in dat huis

3. Dirk de Lata Platea afstand heeft gedaan van een vierde deel in dat huis, alsmede de helft van een vierde deel dat hem erfrechtelijk toekomt

4. Oda, moeder van Dirk, met instemming van haar kinderen de helft van een vierde deel in dat huis erfrechtelijk gegeven heeft aan bestuurder en convent van Sint-Gerlach tegen een jaarlijkse cijns van vijftien schelling Luiks. Bestuurder en convent zullen de grondcijns betalen aan de bisschop van Luik en Oda zal geen verhef geven of ontvangen.

Schepenen van Maastricht oorkonden dat Oger, heer van Borgharen, ridder, voogd van Maastricht, met instemming van zijn echtgenote en hun kinderen een vierde deel van een stenen huis, gelegen aan de Graanmarkt te Maastricht, geschonken heeft aan proost en convent van Sint-Gerlach (te Houthem), dat Jan, zoon van wijlen Wijnand, ridder, en zijn kinderen afstand hebben gedaan van een vierde deel in dat huis, dat Dirk de Lata Platea afstand heeft gedaan van een vierde deel in dat huis alsmede de helft van een vierde deel dat hem erfrechtelijk toekomt en dat Oda, moeder van Dirk, met instemming van haar kinderen de helft van een vierde deel in dat huis erfrechtelijk gegeven heeft aan proost en convent van Sint-Gerlach tegen een jaarlijkse cijns van vijftien schelling Luiks. Proost en convent zullen de grondcijns betalen aan de bisschop van Luik en Oda zal geen verhef geven of ontvangen.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 63, reg. nr. 22.

Aantekeningen op achterzijde: 1° door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: S j. – 2° door 15^e-eeuwse hand: Dit is der breyff weir ons dat hus van Trech dat steynen hus halff gegeven hubt. – 3° door 17^e-eeuwse hand: 1279.

Bezegeling: vijf uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S1 van Godfried, (zoon van vrouwe) Osa, schepen van Maastricht, van bruine was, beschadigd. – S2 van Jan Suevus, schepen van Maastricht, van bruine was, beschadigd. – S4 van Olbert Colsop, schepen van Maastricht, van bruine was, beschadigd. – S5 oorspronkelijk een fragment van Godfried van Montenaken, schepen van Maastricht, dat echter bij de restauratie tussen maart 1975 en oktober 1976 abusievelijk vervangen is door een fragment van een onbekende zegelaar, van bruine was, beschadigd, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, 163; en één bevestigingsplaats voor het aangekondigde zegel van Hendrik Grinart, schepen van Maastricht, (SD3). Venner signaleert dat in onderhavige oorkonde de gebruikelijke anciёnniteit bij de schepennamen niet gevolgd is in de intitulatio, maar dat de zegels wel in die volgorde bevestigd zijn. Voor een beschrijving en afbeelding van S1, S2, S4 en S5, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 162, 162,162-163 en 163.

Uitgave

a. Nève, De dertiende-eeuwse schepenoorkonden, 53-55, nr. 1279.12.28 (met vertaling), naar A.

Afschrift

Niet voorhanden.

Regesten

Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 24, nr. 21. – Haas, inventaris Sint Gerlach, 75, reg. nr. 22. – Idem, Chronologische lijst, 73, reg. nr. 187.

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII.

Ontstaan

Deze oorkonde is geschreven door een scriptor die ook Maastrichtse schepenoorkonden mundeerde. Hij schreef onder meer een schepenoorkonde d.d. 1285.06.20 ten behoeve van

Sint-Servaas te Maastricht (Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 455).

Thorn

Nummer 27

Kerkelijk

1268 september 6

Hendrik, minderbroeder, bisschop van Chiemsee en wijbisschop van Hendrik III, bisschop van Luik, verklaart dat hij vijf altaren in de abdij van Thorn heeft gewijd. Voor deze altaren verleende hij vanaf de wijdingsdag de dertig daaropvolgende dagen aan allen die berouw tonen een aflaat van honderd dagen en van een veertigdaagse vasten. Eenzelfde aflaat wordt voortaan geschonken op elk jaarfeest van deze altaarwijding, op feestdagen ter ere van Maria voor alle gewijde altaren in het klooster en op de dagen van heiligen, aan wie een altaar is opgedragen en aan alle gelovigen die het klooster behulpzaam willen zijn.

Sint-Gerlach

Nummer 28

Economisch

1280 januari 30

Abt en convent van Kloosterrade verkopen al hun goederen te Houthem, gelegen in het land en de rechtsmacht van de heer van Valkenburg, aan bestuurder en convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem voor elf mark Luiks. Met dit bedrag lost de abdij van Kloosterrade de uithof te Gerse.

Thorn

Nummer 28

Juridisch

1269

Hendrik, abt, en het convent van de Sint-Paulusabdij te Utrecht beloven gedurende vijf jaar alle opbrengsten uit hun tienden en goederen te Zandwijk in geld om te wisselen en dit geld aan abdis en convent van Thorn te geven als schadeloosstelling voor de achterstallige pacht aan Dirk van Heeswijk uit de goederen te Avezaath en Hemert. Indien hierover een conflict zou ontstaan tussen de abdijen, dan zullen zij een beslissing toevertrouwen aan twee met name genoemde scheidsrechters. Ook worden afspraken gemaakt over een eventueel derde scheidsrechter. Voor het maken en uitvoeren van de voorwaarden wijzen abt en convent van de Sint-Paulusabdij ook borgen aan. Op verzoek van abdis en convent van Thorn of hun zaakvoerder zullen deze borgen naar Rhenen of Tiel komen en daar blijven totdat de kwestie naar tevredenheid van abdis en convent van Thorn is afgehandeld.

Sint-Gerlach

Nummer 29

Economisch

1286 (april 12-27)

Adolf, abt van de Sint-Michaelsabdij te Siegburg, heeft Herman Scotto, monnik aldaar, toegestaan om de erfgoederen die hem zullen toevallen bij het overlijden van zijn schoonzus Geertrui van Siecht, begijn te Maastricht, te verwerven en voor zichzelf aan te wenden.

Thorn

Nummer 29

Varia

Amelis, domdeken, en Steven, deken van de Sint-Pieterskerk te Utrecht, verklaren dat zij de oorkonde, opgemaakt door Hildegonde, abdis, en het kapittel van Thorn, gedateerd op 27 april 1237, hebben gezien die niet doorgehaald noch uitgewist is en geven daarvan de tekst weer. Deze oorkonde gaat over de regeling met de Sint-Paulusabdij te Utrecht inzake de tiend van Hemert en de inkomsten te Avezaath.

Sint-Gerlach

Nummer 30

Economisch

1286 april 28

Jan, bestuurder in Millen, verklaart dat Herman Scotto, monnik van de Sint-Michaelsabdij te Siegburg, de goederen in de parochie van Oirsbeek die hem toegevallen zijn bij het overlijden van zijn schoonzus Geertrui van Siecht, begijn te Maastricht, heeft verkocht aan de bestuurder van Sint-Gerlach te Houthem.

Thorn

Nummer 30

Economisch

1269 juni

Hendrik, abt, en het convent van de Sint-Paulusabdij te Utrecht verklaren dat zij de tienden en andere goederen te Hemert in eeuwigdurende pacht hebben ontvangen van abdis en convent van Thorn tegen een jaarlijkse betaling. Hieraan is een regeling toegevoegd in geval van wanbetaling, waarbij de officiaal van Luik als laatste de Sint-Paulusabdij onder interdict kan plaatsen indien deze een jaar na de vastgestelde betaaldag de verschuldigde bedragen niet aan de abdij van Thorn heeft betaald.

Sint-Gerlach

Nummer 31

Economisch

1287 juni 28

Willem, bestuurder, en convent van Sint-Gerlach te Houthem verklaren dat zij aan Hendrik van Retersbeek en Clementia, zijn echtgenote, burgers van Maastricht, een jaarlijkse lijfrente van negen mud en achttien vaten rogge verschuldigd zijn voor de schenking van achttien bunder land te Beek en gronden te Haasdal. Van de achttien bunder hangt er vijftien af van de heer van Valkenburg en drie van Godfried van Audesteyde, de gronden te Haasdal hangen af van de bestuurder van Meerssen. Ook stellen bestuurder en convent clausules op ingeval van overlijden van Hendrik of Clementia. Walram, heer van Valkenburg, hecht zijn goedkeuring aan deze overeenkomst.

Thorn

Nummer 31

Economisch

1269 juli

Jan, proost, Gillis, deken, de aartsdiaken en het domkapittel van Luik verklaren dat een onderzoek heeft plaatsgevonden in de abdij van Thorn naar de goederen te Avezaath en Hemert en de pacht die de Sint-Paulusabdij daaruit betaalt. Zij hebben dit verslag gelezen, dat heeft uitgewezen dat het voordeel van beide abdijen in de schriftelijke overeenkomst voldoende is vastgelegd en dat de pacht na vele twisten is verdubbeld. Op verzoek van abdis en convent van Thorn hechten de proost, deken, aartsdiaken en het domkapittel van Luik hun goedkeuring aan deze herziene pachtovereenkomst.

Sint-Gerlach

Nummer 32

Economisch

1288 mei 1

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, verklaart dat hij vijftien bunder land te Beek, die Hendrik van Retersbeek en Clementia, zijn echtgenote, van hem in leen hielden en die deze afgestaan hadden ten behoeve van bestuurder en convent van Sint-Gerlach te Houthem, vrijgemaakt heeft van de lasten als leengoed en deze vijftien bunder heeft overgedragen aan bestuurder en convent als vrij bezit. Hierna heeft het klooster dit land verkocht aan Jan Suevus, burger van Maastricht.

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, verklaart dat hij vijftien bunder land te Beek, die Hendrik van Retersbeek en Clementia, zijn echtgenote, van hem in leen hielden en afgestaan hadden ten behoeve van proost en convent van Sint-Gerlach (te Houthem), vrijgemaakt heeft van de lasten als leengoed en aan proost en convent overgedragen als allodiaal goed, waarna het klooster dit land verkocht heeft aan Jan Suevus, burger van Maastricht.

Origineel

A. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 18-2, reg. nr. 24.

Aantekeningen op de achterzijde: 1˚ door 15^e-eeuwse hand: De XV bonaria terre. – 2˚ door laatste kwart 14^e-eeuwse hand: K j. – 3˚ door 17^e-eeuwse hand: 1288. – 3˚ door 18^e-eeuwse hand: Num. 73.

Bezegeling: twee uithangend bevestigde, dubbel doorgestoken zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S1 van Walram, heer van Valkenburg en Monschau, van bruine was, beschadigd. – S2 van het klooster Sint-Gerlach te Houthem, van bruine was, zwaar beschadigd; en één bevestiging, vermoedelijk voor het aangekondigde zegel van de proost van Sint-Gerlach te Houthem (SD3). Voor een beschrijving en afbeelding van S1 en S2, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 159-160 en 152.

Afschrift

B. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 119-120, onder de rubriek: Littere domini Walrami de quindecim bonnariis terre iacentibus apud Beek, en in de marge: Num. 73, met opgave van drie bezegelingsplaatsen, naar [A].

Uitgave

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 26-28, nr. 23, naar A.

Regesten

Haas, inventaris Sint Gerlach, 76, reg. nr. 24. – Idem, Chronologische lijst, 85, reg. nr. 224.

Ontstaan en samenhang

Onderhavige oorkonde vertoont geen schriftverwantschap met de oorkonde van Willem, proost, en het convent van Sint-Gerlach (te Houthem) d.d. 1287.06.28, inzake de vijftien bunder land te Beek, afhangend van Walram, heer van Valkenburg, zie infra nr. 31.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar.

Thorn

Nummer 32

Economisch

1269 augustus 30

Amelis, deken van het domkapittel te Utrecht en provisor in geestelijke zaken van Utrecht, hecht zijn goedkeuring aan de herziene pachtovereenkomst tussen de Sint-Paulusabdij te Utrecht en de abdij van Thorn betreffende de tienden van Hemert. De Sint-Paulusabdij heeft zich onderworpen aan de jurisdictie van de officiaal van Luik en Amelis geeft hem hierbij de macht om bij wanbetaling het klooster zo nodig onder interdict te plaatsen.

Sint-Gerlach

Nummer 33

Economisch

(vóór 1 december 1288)

Goblio van Schinnen, kanunnik van Sint-Pieter te Luik, bepaalt dat met de verkoop van zijn graan te Hegge zijn schulden moeten worden betaald en de door hem afgeperste en onrechtmatig verkregen zaken moeten worden teruggegeven. Daarna moet eerst zijn begrafenis worden betaald en ten slotte moet het restant worden besteed aan de vergroting van een altaar in de Sint-Pieterskerk te Luik.

Thorn

Nummer 33

Economisch

1269 augustus 30

Amelis, deken, en het domkapittel te Utrecht hechten hun goedkeuring aan de herziene pachtovereenkomst tussen de Sint-Paulusabdij te Utrecht en de abdij van Thorn betreffende de tienden en andere goederen te Hemert. De Sint-Paulusabdij heeft zich onderworpen aan de jurisdictie van de officiaal van Luik en Amelis en het domkapittel geven hem hierbij de macht om bij wanbetaling het klooster zo nodig onder interdict te plaatsen.

Sint-Gerlach

Nummer 34

Economisch

1288 december 1

Goblio van Schinnen, kanunnik van Sint-Pieter te Luik, vermaakt bij testament aan het klooster Sint-Gerlach te Houthem zijn goederen te Hegge ten behoeve van de stichting van een altaar in het klooster. Hij verzoekt het klooster een van de dochters van heer Godfried van Spaubeek, ridder, op te nemen en schenkt haar een bed. Voor de kosten van haar intrede schenkt hij 5 mud rogge en 1 mud tarwe uit zijn goederen te Hegge en zolang zij leeft jaarlijks 1 mark sterling en 1 mud rogge. Verder legateert hij een aantal goederen aan zijn nicht, dochter, dienstmeid en knecht en stelt een aantal personen aan als executeurs-testamentair.

Thorn

Nummer 34

Economisch

1270 mei 4

Arnoud, priester en vicaris van de kerk van Oeteren, heeft het voornemen om als kruisvaarder over zee te gaan en schenkt daarom bij testament de helft van zijn erfgoederen in de parochie van Oeteren aan de abdij van Thorn en de andere helft aan de Onze-Lieve-Vrouweabdij te Oeteren, met uitzondering van een jaarcijns van vier kapoenen die hij eerder aan de abdis van Thorn schonk. Aan zijn zoon Jan draagt Arnoud onder een aantal voorwaarden het vruchtgebruik van die goederen en zijn andere roerende goederen over. Voor de uitvoering van zijn testament en het toezicht op de voorwaarden stelt hij een aantal personen aan. Zij zullen Jan een geldelijke uitkering geven, doen schoolgaan en hem het noodzakelijke toekennen zolang hij zich fatsoenlijk gedraagt, omdat Arnoud verlangt dat Jan ordegeestelijke wordt. Wanneer Jan zich niet aan de bepalingen en wil van de executeurs-testamentair houdt, zullen de abdissen van Thorn en Oeteren hem tien mark Luiks geven. Bij zijn overlijden dienen de gelegateerde goederen vrome zaken ten goede te komen. De executeurs-testamentair zullen niets doen of bepalen zonder de abdis van Thorn. Met dit testament herroept Arnoud het legaat of testament dat hij eerder voor de schepenen van Oeteren had gemaakt.

Sint-Gerlach

Nummer 35

Varia

1289 juni 7

De officiaal van het hof van Luik maakt bekend dat hij het testament van Goblio van Schinnen, kanunnik van Sint-Pieter te Luik, d.d. 1288.12.01 heeft gezien en gelezen.

Thorn

Nummer 35

Kerkelijk

1270 mei 15

Engelbert van Isenburg, aartsdiaken van Luik, hecht zijn goedkeuring aan bepalingen die wijlen meester Reinier, scholaster in Tongeren en provisor in geestelijke zaken van Hendrik III, bisschop van Luik, na zijn visitatie van de abdij van Thorn voor de vervulling van het pastoorsambt in de kerk van Baarle had vastgesteld. Met instemming van abdis, kanunniken en kloosterzusters van Thorn én van Gozewijn, pastoor van Baarle, voegt hij ten aanzien van de inkomsten van de kerk van Baarle een aantal nieuwe bepalingen toe. Alle tienden die de pastoors normaal gezien ontvingen in de kerken van Baarle en Mierlo, zullen ter vermeerdering van de prebenden van de kanunniken en kloosterzusters van Thorn worden afgestaan. De abdis zal aan de pastoor een afgesproken hoeveelheid tarwe en gerst geven uit de tienden die haar en haar kerk in Baarle en Mierlo toebehoren.

Sint-Gerlach

Nummer 36

Juridisch

1290 januari 12

De officiaal van het hof van Luik doet uitspraak in een proces tussen bestuurder en convent van Sint-Gerlach te Houthem enerzijds en Jan van Meer en zijn echtgenote Oda uit Maastricht anderzijds. Partijen voerden het proces over de aanspraak die het klooster maakt op de helft van de nalatenschap van Godfried Kenterken uit Maastricht, broer van Oda en van Jutta, non van Sint-Gerlach. De officiaal wijst de helft van deze goederen toe aan het klooster.

Thorn

Nummer 36

Economisch

(vóór 1272 februari 19)

Abdis en convent van de abdij vanThorn treffen een regeling met Marsilius, vader van Gerard Bec van Übach, inzake de ontgonnen grond van de hoeve te Übach.

Sint-Gerlach

Nummer 37

Juridisch

1290 juni 7

Bestuurder en convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem berichten aan paus Nicolaas IV dat zij Richald, pastoor van Orsmaal, en Robert van Millen, clericus, hebben aangesteld als hun procuratoren voor het pauselijke hof en dat deze een of meerdere plaatsvervangers mogen aanstellen met dezelfde bevoegdheid.

Thorn

Nummer 37

Juridisch

1272 februari 19

Michael, kanunnik van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, en Godfried Bec van Übach beslissen in een al langer bestaand geschil tussen abdis en convent van Thorn en Gerard Bec, broer van Godfried, over de hoeve, akkers en gebouwen van de abdij te Übach. Na ondervraging van beide partijen en anderen beslissen de bemiddelaars als volgt: Gerard geeft de oorkonde over de ontgonnen grond van de hoeve te Übach aan abdis en convent terug. Hij en de betrokken familie doen afstand van (vermeende) rechten op de hoeve van Übach en zullen de hoeve op bevel van abdis en convent verlaten. Hij doet tevens afstand van alle rechten op de hoeve Kedelmar te Übach en mag zelf beslissen of hij de graanschuur daar weghaalt of tegen een vergoeding laat staan. Abdis en convent vergoeden Gerard zowel in geld als in graan. De abdis laat uitzoeken en uitspraak doen omtrent Gerards functie van kok. Mocht hij die functie niet terecht bezitten, dan zal hij een vergoeding in graan en geld van de abdis ontvangen. Of Gerards moeder Helka enig recht op land bezit, wordt nader uitgezocht.

Michael, kanunnik van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, en Godfried Bec van Übach doen een uitspraak in het geschil tussen abdis en convent van Thorn enerzijds en Gerard Bec, broer van Godfried, anderzijds inzake de hoeve, akkers en gebouwen van de abdij te Übach.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 48. Zwaar beschadigd met tekstverlies.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor 14^e-eeuwse hand: Compositio inter dominam abbatissam et conventum et Gherardum Beck. – 2^odoor 16^e-eeuwse hand: Null[ius est valoris, 1271. – 3^odoor 17^e-eeuwse hand: I, O.

Bezegeling: drie uithangende zegels (S1, S2 en S3) en twee bevestigingsplaatsen (LS4 en LS5), terwijl er slechts vier zegels aangekondigd zijn, namelijk van Michael, kanunnik van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van Hendrik, voormalig deken van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van de abdis van Thorn en van Herman, deken van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht. De bewaard gebleven zegels zijn: S1 van Guda van Rennenberg, abdis van Thorn, zwaar beschadigd, van bruine was; S2 mogelijk van Herman, deken van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, zwaar beschadigd, van bruine was; S3 een niet te identificeren zegel, zwaar beschadigd, van bruine was. Voor een beschrijving en afbeelding van S1, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, 34; voor het identificatieprobleem, een beschrijving en afbeelding van S2 en voor het niet-geïdentificeerde S3, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, 23-24.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 43-46, nr. 30 (gedateerd 1271 januari 16), naar A. – b. Habets, Archieven Thorn, 39-42, nr. 48 (gedateerd 1271 januari 16), naar a.

Regest

Haas, Chronologische lijst, 64, nr. 156.

Datering

Het gebruik van paasstijl door geestelijke instellingen in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII.

Ontstaan en samenhang

Deze oorkonde is gemundeerd door een scriptor uit de abdij van Thorn, die werkzaam was in de periode 1262 tot en met 1273. Voor de lokalisering van deze scriptor, zie hiervoor nr. 17.

In onderhavige oorkonde wordt verwezen naar een oorkonde van abdis en convent van Thorn voor Marsilius, vader van Gerard Bec van Übach, zie hiervoor nr. 36.

Tekstuitgave

De lacunes in A zijn aangevuld naar druk a. Het onderscheid tussen c en t is slecht zichtbaar.

Sint-Gerlach

Nummer 38

Economisch

1293 mei 15

Schepenen van Maastricht maken bekend dat Hendrik van Retersbeek, gezond van lichaam en geest, zijn roerende goederen en vorderingen heeft overgedragen aan Dirk, commandeur van de Duitse Orde, ten behoeve van het huis en de broeders van het huis van de heilige Maria te Aldenbiesen. Deze overdracht is geschied op voorwaarde dat bestuurder en convent van het klooster Sint-Gerlach te Houthem vrij zijn van alle schuldvorderingen, geschillen, verplichtingen en andere zaken ten aanzien van deze goederen, afgezien van een jaarlijkse lijfrente van zes mud rogge Maastrichtse maat die groeit aan de overzijde van de Maas. Bestuurder en convent van Sint-Gerlach moeten deze lijfrente te Maastricht aan de commandeur en broeders te Maastricht voldoen zolang Hendrik leeft en deze rente zal na diens overlijden vrij en geheel naar hen terugkeren.

Schepenen van Maastricht oorkonden dat Hendrik van Retersbeek, gezond van lichaam en geest, zijn roerende goederen en vorderingen heeft overgedragen aan Dirk, commandeur van de Duitse Orde, ten behoeve van het huis en de broeders van het huis van de heilige Maria te Aldenbiesen, op voorwaarde dat proost en convent van het klooster Sint-Gerlach (te Houthem) vrij zijn van alle schuldvorderingen, geschillen, verplichtingen en andere zaken ten aanzien van deze goederen, afgezien van een jaarlijkse lijfrente van zes mud rogge Maastrichtse maat die groeit aan de overzijde van de Maas. Proost en convent van Sint-Gerlach moeten deze lijfrente te Maastricht aan de commandeur en broeders te Maastricht voldoen zolang Hendrik leeft en deze rente zal na diens overlijden vrij en geheel naar hen terugkeren.

Originelen

A1. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 97-1, reg. nr. 29. – Gaaf bewaard, behoudens vlekken op tekst.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^o door 16^e-eeuwse hand: [...]a VI modios siliginis. – 2^o door 17^e-eeuwse hand: 1293. – 3^o door 18^e-eeuwse hand: Renuntiatio Godefridi super sex modios siliginis, 1293. – 4^o door 18^e-eeuwse hand: Num. 81.

Bezegeling: drie uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S2 van de proost van Sint-Gerlach te Houthem, van bruine was, beschadigd. – S3 van Godfried, zoon van wijlen Floriman, schepen van Maastricht, van bruine was, beschadigd. – S4 van Florentius, schepen van Maastricht, van bruine was, beschadigd; en één bevestigingsplaats, vermoedelijk voor het aangekondigde zegel van Dirk, commandeur van de Duitse Orde (LS1). Voor een beschrijving en afbeelding van S2, S3 en S4, zie Venner, ‘Zegels klooster Sint-Gerlach’, respectievelijk 153, 163 en 164.

A2. Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 97-2, reg. nr. 29.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor 17^e-eeuwse hand: Quitingh van renten. – 2^o door 17^e-eeuwse hand: 1299 (met potlood gewijzigd in 1293). – 3^odoor 18^e-eeuwse hand: Num. 81.

Bezegeling: één uithangend bevestigd zegel, dat aangekondigd is, namelijk: S2 van de proost van Sint-Gerlach te Houthem, van bruine was, beschadigd; en drie bevestigingsplaatsen, vermoedelijk voor de aangekondigde zegels van Dirk, commandeur van de Duitse Orde, Godfried, zoon van wijlen Floriman, schepen van Maastricht, en Florentius, schepen van Maastricht (LS1, LS3 en LS4). Voor een beschrijving en afbeelding van S2, zie Venner, ‘Zegels het klooster Sint-Gerlach’, 153.

Afschrift

Niet voorhanden.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris St. Gerlach, IV, 31-32, nr. 27, naar A1. – b. Nève, De dertiende-eeuwse schepenoorkonden, 94-95, nr. 1293.05.15 (met vertaling), naar A1 en A2.

Regesten

Haas, Inventaris Sint Gerlach, 78, reg. nr. 29. – Idem, Chronologische lijst, 95, nrs. 257 en 257a.

Ontstaan

A1 en A2 zijn geschreven door dezelfde hand. Deze scriptor is te situeren in het milieu van de Maastrichtse schepenen, aangezien deze hand in 1293 ook een schepenoorkonde voor een Maastrichtse begijn mundeerde (zie Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 463).

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar. De lacunes in A1 zijn tussen rechte haken aangevuld naar A2.

Thorn

Nummer 38

Juridisch

1272 augustus 1

Oger van Geilenkirchen, Olf van Scharn, Kuno van Molenarken en zijn broer Reinier Hunken, ridders, maken als scheidslieden bekend dat Gerard van Bircde, ridder, in zijn geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, samen met zijn vrouw en kinderen heeft afgezien van elke aanspraak en vordering tegen de abdij van Thorn.

Oger van Geilenkirchen, Olf van Scharn, Kuno van Molenarken en zijn broer Reinier Hunken, ridders, maken als scheidslieden bekend dat Gerard van Bircde, ridder, in zijn geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, samen met zijn vrouw en kinderen heeft afgezien van elke aanspraak en vordering tegen de abdij van Thorn.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 49.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^o door 13^e-eeuwse hand: De domino Gherardo de Bircden. ‒ 2^o door 17^e-eeuwse hand: 1272. ‒ 3^o door 17^e-eeuwse hand: Compositio facta et concordia cum de presenti in memoria non est differentia. ‒ 4^o door 17^e-eeuwse hand: S doorgestreept, A. ‒ 5^o door 18^e-eeuwse hand: In hac compositione status questionis non describitur.

Bezegeling: drie bevestigingsplaatsen (met uithangende restanten van de perkamenten zegelstaarten), vermoedelijk voor de aangekondigde zegels (LS1, LS2 en LS3).

Afschriften

B. 18^e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1629 = Codex of cartularium IV, 992-1762 (band notariële afschriften abdij Thorn), p. 39-40, eenvoudig afschrift. ‒ C. 18^e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1629 = Codex of cartularium IV, 992-1762 (band notariële afschriften abdij Thorn), p. 41, eenvoudig afschrift, met vermelding van drie zegelplaatsen. ‒ D. laatste kwart 18^e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1631, Cartularium, p. 12-14, onder de rubriek: Compositio nate inter abbatissam et conventum Thorensem ex una et Gerardum de Berode ex altera parte discordie anno 1272, met opgave van drie bezegelingsplaatsen, eenvoudig afschrift, naar A.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 46-48, nr. 31 (gedateerd 1272 januari 18), naar A. – b. Habets, Archieven Thorn, 42-43, nr. 49 (gedateerd 1272 januari 18), naar a.

Regest

Haas, Chronologische lijst, 66, nr. 162.

Ontstaan

Deze oorkonde is gemundeerd door een scriptor uit de abdij van Thorn, die werkzaam was in de periode 1262 tot en met 1273. Voor de lokalisering van deze scriptor, zie hiervoor nr. 17.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is slecht zichtbaar.

Sint-Gerlach

Nummer 39

Kerkelijk

1293 september 20

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, belooft geen druk uit te oefenen op het klooster Sint-Gerlach te Houthem om meer dan dertig nonnen op te nemen, conform de afspraak met priorin en convent over het terugdringen van het aantal zusters. Willem, abt van Prémontré, hecht zijn goedkeuring aan deze verordening.

Walram, heer van Valkenburg en Monschau, belooft geen druk uit te oefenen op het klooster Sint-Gerlach (te Houthem) om meer dan dertig nonnen op te nemen, conform de afspraak met priorin en convent over het terugdringen van het aantal zusters. Willem, abt van Prémontré, hecht zijn goedkeuring aan deze verordening.

Originelen

[A1]. Niet voorhanden, blijkens B bezegeld met twee zegels.

[A2]. Niet voorhanden, blijkens C bezegeld met twee zegels.

Afschriften

B. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 139-140, onder de rubriek: Litere domini Walrami de Monjoe et Valckenburgh et domini Guillemni, abbatis Premonstratensis, quod ultra XV sorores nulla debet recipi, en in de marge: Num. 92, met opgave van twee bezegelingsplaatsen, naar [A1]. – C. 1735, Maastricht, RHCL, toegangsnr. 14.D003, archief klooster Sint-Gerlach te Houthem, inv. nr. 1 (cartularium) = Privelegien ende register der obligatien en andere erffcontracten des adelijcken cloosters van St. Gerlach, p. 363-364, onder de rubriek: Copia literarum domini Walrami de Valckenborgh et domini abbatis Premonstratensis, quod ultra 30 sorores nulla debet recipi, en in de marge: Num. 221, met opgave van twee bezegelingsplaatsen, naar [A2].

Uitgave

Habets, ‘Houthem-Sint-Gerlach’, 215-216, nr. 9, naar C.

Ontstaan en tekstuitgave

Onderhavige oorkonde is overgeleverd via twee afschriften in eenzelfde cartularium, die op een essentieel punt van elkaar afwijken, namelijk het maximum van het aantal kloosterzusters. Afschrift B vermeldt er vijftien, afschrift C dertig. Deze afschriften staan weliswaar in hetzelfde cartularium nr. 1, maar zijn door de kopiist beschouwd als twee verschillende oorkonden met een aparte rubricering in de index en met een uniek verwijzingsnummer. Beide cartulariumafschriften verwijzen naar een originele oorkonde. Afgezien van het verschillend aantal kloosterzusters, wijst het variantenonderzoek op het bestaan van twee verschillende versies. Naar alle waarschijnlijkheid gaan deze terug op een dubbeluitvaardiging, één exemplaar voor de heer van Valkenburg en Monschau en één voor het klooster Sint-Gerlach. Het aantal van dertig kloosterzusters in afschrift C lijkt ons het meest waarschijnlijk, omdat Dirk IV, heer van Valkenburg en Monschau, in een oorkonde d.d. 15 februari 1345 verklaart dat hij het verbod om meer dan dertig zusters op te nemen in het klooster Sint-Gerlach, zal respecteren: et ea de causa receperunt et habent inhibitionem a suis superioribus sive praelatis ne aliquando de caetero recipiant domicellam in suum conventum donec ad tricesimum numerum redigantur (zie Habets, ‘Houthem-Sint-Gerlach’, 216-217, nr. 10). Bijgevolg is voor de tekstuitgave de voorkeur gegeven aan afschrift C als basistekst, met een opgave van de varianten van B in het notenapparaat.

Thorn

Nummer 39

Juridisch

1273 april 15

Guda (van Rennenberg), abdis, het convent van de abdij van Thorn en Willem II, heer van Horn en voogd van de abdij, wijzen Gijsbert van Bruchausen, Jan van Rennenberg, kanunniken van Luik, Hendrik van Baexem, ridder, en Marsilius van Berg aan als scheidslieden ter beslechting van hun geschillen.

Sint-Gerlach

Nummer 40

Economisch

1293 november 30

Schepenen van Oirsbeek maken bekend dat Willem Scheld van Doenrade en zijn echtgenote Geertrui vier bunder akkerland in de parochie van Oirsbeek bij Doenrade hebben verkocht aan bestuurder en convent van Sint-Gerlach te Houthem. Willem en Geertrui zullen jaarlijks een pacht van vier mud rogge Akense maat aan het klooster betalen en de cijns uit de vier gepachte bunder voor het klooster voldoen.

Thorn

Nummer 40

Economisch

1277 april

Arnoud van Leuven en zijn echtgenote Isabella, heer en vrouwe van Breda, verkopen aan Guda (van Rennenberg), abdis, en het convent van de abdij van Thorn het gedeelte van de jaarcijns, gevestigd op de hof te Gilze, die in december 1243 door abdis en convent aan de heer van Breda was verkocht.

Thorn

Nummer 41

Economisch

1277 juni 23

Arnoud van Leuven en zijn echtgenote Isabella, heer en vrouwe van Breda, verkopen aan Guda (van Rennenberg), abdis, en het convent van de abdij van Thorn de oude en nieuwe tiend binnen de parochie van Etten. Door deze verkoop zien Arnoud en Isabella af van elk recht in deze tiend.

Thorn

Nummer 42

Economisch

1279 december

Arnoud van Leuven en zijn echtgenote Isabella, heer en vrouwe van Breda, geven Arnoud Coreman en diens echtgenote Heilwich 50 bunder woeste grond, gelegen te Hulsdonk binnen de heerlijkheid Breda, tegen een jaarlijkse erfcijns.

Thorn

Nummer 43

Economisch

1280 mei 13

Arnoud van Leuven en zijn echtgenote Isabella, heer en vrouwe van Breda, schenken aan de inwoners van Breda de gemene gronden bij Breda binnen omschreven grenzen, alsmede de nieuwe gronden die de laatste drie jaar zijn uitgegeven.

Thorn

Nummer 44

Juridisch

1281 april 17

Amicus de Lude, kanunnik van het Sint-Lambertkapittel te Luik, en Herman, keldermeester van de abdij van Val-Dieu, doen uitspraak in het geschil tussen de abdijen van Thorn en Oriënten (te Rummen) over de plaatsing van hoevenaars in de parochie van Oeteren zonder instemming van de abdij van Thorn, alsmede over de tiendheffing en het gebruik van de openbare weg en gemene weiden aldaar, die de abdij van Oriënten ten nadele van deze abdij naar zich had toegetrokken.

Thorn

Nummer 45

Economisch

1282 juni 4

Mabilia, weduwe van Hendrik, voogd van Eisden, en haar negen kinderen doen na advies en eensgezind in aanwezigheid van meerdere getuigen afstand van alle goederen en rechten te Eisden, Vucht en Mulheim. Zij nemen de daarbij behorende gebruiken volledig in acht. De familie had de goederen en rechten in leen, cijns of op een andere wijze van abdis en het klooster van Thorn en nu verkopen Mabilia en haar kinderen alles opnieuw aan de eigenaren te Thorn. Met deze overeenkomst vervalt elke wrok en betwisting, al dan niet terecht, en komt er eeuwige vrede voor in de plaats. Ter meerdere zekerheid stellen Mabilia en de kinderen vijf personen als borgen aan, mochten abdis en convent enig beletsel ondervinden. Deze borgen moeten, tot de schikking, in Stokkem verblijven.

Thorn

Nummer 46

Economisch

1282 november 1

Osto van Thorn, (gewezen pastoor van Gilze), bloedverwant van de heer van Born, doet door overdracht van alle rechtstitels afstand van de door abdis en convent van Thorn aan hem verschuldigde renten, waaronder een lijfrente die de abdij heeft afgekocht.

Thorn

Nummer 47

Economisch

1282 december 12

Reinald I, graaf van Gelre en hertog van Limburg, oorkondt dat Willem II, heer van Horn (en Altena), en zijn eerstgeboren zoon Willem ten behoeve van de abdij van Thorn afstand doen van alle heffingen en beden die de heer van Horn als voogd van het land van Thorn kan heffen, onder voorbehoud van de voogdij over het dorp Thorn en zekere andere rechten.

Thorn

Nummer 48

Juridisch

1283 januari 6

Willem van Born, pastoor van Geertruidenberg, ziet na zijn excommunicatie en gevangenschap ten gevolge van het niet naleven van een vonnis van Jan (van Enghien), bisschop van Luik, af van zijn aanspraken inzake het geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, waaronder van de beloofde verplichting jegens hem door de ridders Hendrik, heer van Pietersheim, en Michael, heer van Rothem. Tevens belooft hij ter meerdere zekerheid zijn kerk vacant te stellen indien hij of zijn medestanders hiertegen zouden handelen en aan de abdis van Thorn en het kapittel (van Sint-Lambert) te Luik een boete te betalen, waarvoor hij borgen aanstelt.

Willem van Born, pastoor van Geertruidenberg, ziet na zijn excommunicatie en gevangenschap ten gevolge van het niet naleven van een vonnis van Jan (van Enghien), bisschop van Luik, af van zijn aanspraken inzake het geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, waaronder van de beloofde verplichting jegens hem door de ridders Hendrik, heer van Pietersheim, en Michael, heer van Rothem. Tevens belooft hij ter meerdere zekerheid zijn kerk vacant te stellen indien hij of zijn medestanders hiertegen zouden handelen en aan de abdis van Thorn en het kapittel (van Sint-Lambert) te Luik een boete te betalen van elk 100 mark Luiks, waarvoor hij borgen aanstelt.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 58-2. Beschadigd met tekstverlies.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor eind 13^e/begin 14^e-eeuwse hand: De ecclesia Montis Sancte Gertrudis, 1282. – 2^odoor 17^e-eeuwse hand: M doorgestreept. – 3^odoor 18^e-eeuwse hand: G.

Bezegeling: één bevestigingsplaats (SD1) en vijf bevestigingsplaatsen voor de aangekondigde zegels van Willem, heer van Horn, Gozewijn, heer van Born, Osto, zoon van Gozewijn, heer van Born, Willem, heer van Cranendonk, Walram, heer van Valkenburg en Monschau, en Jan, heer van Haasdal (LS2, LS3, LS4, LS5 en LS6).

Uitgave

Niet eerder uitgegeven.

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII.

Ontstaan en samenhang

Willem van Born, pastoor van Geertruidenberg, heeft twee oorkonden uitgevaardigd waarin hij afstand doet van zijn aanspraken inzake een geschil met de abdij van Thorn. Onderhavige oorkonde heeft betrekking op zijn relatie met het kapittel van Sint-Lambert te Luik, de tweede op die met de bisschop van Luik en de aartsdiaken d.d. 1283 (kort voor maart 16) (zie hierna nr. 49). Beide oorkonden vertonen sterke dictaatverwantschap, maar zijn niet door dezelfde hand geschreven. Onderhavige oorkonde is wel de vooroorkonde van nr. 49.

Hoewel deze oorkonde niet gekopieerd is in het cartularium van de abdij van Thorn (Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1628), bevat dit manuscript wel een verwijzing naar dit stuk onder het afschrift van de oorkonde inzake de relati met de bisschop en de aartsdiaken (hierna nr. 49): Similis adhuc littera habetur quo iste Wilhelmus, investitus de Monte Sancte Gertrudis, obligavit se capitulo Leodiensi contra predictam compositionem non venire debere.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar. De lacunes in A zijn aangevuld naar de oorkonde d.d. 1283 (kort voor maart 16) (zie hierna nr. 49).

Thorn

Nummer 49

Juridisch

1283 (kort voor maart 16)

Willem, pastoor van Geertruidenberg, ziet na zijn excommunicatie en gevangenschap ten gevolge van het niet naleven van een vonnis van Jan (van Enghien), bisschop van Luik, af van zijn aanspraken inzake het geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, waaronder van de beloofde verplichting jegens hem door de ridders Hendrik, heer van Pietersheim, en Michael, heer van Rothem. Tevens belooft hij ter meerdere zekerheid zijn kerk vacant te stellen indien hij of zijn medestanders hiertegen zouden handelen en aan de abdis van Thorn en de bisschop van Luik een boete te betalen, waarvoor hij borgen aanstelt. Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, keurt deze bepalingen goed, evenals Gerard van Nassau, aartsdiaken van Luik, die tevens verklaart op voordracht van de abdis van Thorn een nieuwe pastoor te Geertruidenberg te installeren indien Willem niet zou voldoen aan de gestelde voorwaarden.

Willem, pastoor van Geertruidenberg, ziet na zijn excommunicatie en gevangenschap ten gevolge van het niet naleven van een vonnis van Jan (van Enghien), bisschop van Luik, af van zijn aanspraken inzake het geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, waaronder van de beloofde verplichting jegens hem door de ridders Hendrik, heer van Pietersheim, en Michael, heer van Rothem. Tevens belooft hij ter meerdere zekerheid zijn kerk vacant te stellen indien hij of zijn medestanders hiertegen zouden handelen en aan de abdis van Thorn en de bisschop van Luik een boete te betalen van elk 100 mark Luiks, waarvoor hij borgen aanstelt. Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, keurt deze bepalingen goed, evenals Gerard van Nassau, aartsdiaken van Luik, die tevens verklaart op voordracht van de abdis van Thorn een nieuwe pastoor te Geertruidenberg te installeren indien Willem niet zou voldoen aan de gestelde voorwaarden.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 58-1.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor eind 13^e-/begin 14^e-eeuwse hand: De ecclesia Montis Sancte Ghertrudis, 1282. – 2^odoor 17^e-eeuwse hand: M doorgestreept. – 3^odoor 18^e-eeuwse hand: G.

Bezegeling: drie uithangend bevestigde, dubbel doorgestoken zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S2 van Willem, heer van Horn, van bruine was, licht beschadigd, met CS2. – S6 van Willem, heer van Cranendonk, van bruine was, gaaf. – S7 van Osto, zoon van Gozewijn, heer van Born, van bruine was, beschadigd; één bevestigingsplaats (SD3) en vier bevestigingsplaatsen voor de aangekondigde zegels van Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, Gerard van Nassau, aartsdiaken van Luik, Gozewijn, heer van Born, Walram, heer van Valkenburg en Monschau, en Jan van Haasdal (LS1, LS4, LS5 en LS8). Voor een beschrijving en afbeelding van S2, S6 en S7, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, respectievelijk 42, 41 en 44-45.

Afschrift

B. eerste helft 15^e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1628 (voorheen cartularium nr. 1) = Cartularium abbatiae imperialis Thorensis, 966-1600, p. 70-73 (oude fol. 39v-41r), onder de rubriek: Composicio domini Wilhelmi, investiti de Monte Sancte Gertrudis, cum abbatissa et conventum Thorense et Iohanne, episcopo Leodiense, met in de marge d, M, naar A.

Uitgave

Niet eerder uitgegeven.

Regesten

Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 55-56, nr. 35 (gedateerd 1282). – Habets, Archieven Thorn, 50, nr. 58 (gedateerd 1282 januari 6). – Haas, Chronologische lijst, 74, nr. 191 (gedateerd 1282 januari 6).

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII. Bij onderhavige oorkonde ontbreekt de dagtekening in de datatio. Deze oorkonde is hoogstwaarschijnlijk geredigeerd kort voor de oorkonde van Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, d.d. 17 maart 1283 (zie hierna nr. 50), waarin hij naar de twee oorkonden van Willem verwijst (zie nrs. 48 en 49).

Ontstaan en samenhang

Deze oorkonde is niet door dezelfde hand geschreven als de overeenkomst, uitgevaardigd door Willem, pastoor van Geertruidenberg, op 6 januari 1283 (zie hiervoor nr. 48). Wel is onderhavige oorkonde gemundeerd door een scriptor uit de abdij van Thorn, die werkzaam was in de periode 1282-1283. Voor de lokalisering van deze scriptor, zie hiervoor nr. 45.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar. De lacunes in A zijn aangevuld naar de oorkonde d.d. 1283 januari 6 (zie hiervoor nr. 48) en naar B. De tekstdelen die aan de vooroorkonde zijn ontleend (hiervoor nr. 48), zijn afgedrukt in een kleiner lettertype. Op de plaats waar woorden niet overgenomen zijn uit de vooroorkonde, is een asterisk gebruikt. Gewijzigde woordvolgorde in de getuigenlijst is niet aangegeven.

Thorn

Nummer 50

Juridisch

1283 maart 17

Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, maakt bekend dat de weer in vrijheid gestelde Willem van Born, pastoor van Geertruidenberg, na voorlezing vrijwillig instemt met de eerder in een oorkonde opgemaakte voorwaarden tot herstel van vrede tussen hem enerzijds en abdis en convent van Thorn anderzijds. Op verzoek van Willem voorziet de bisschop de oorkonde van zijn zegel. Jan maakt daarbij het voorbehoud, geldig voor de komende zes maanden, om wijzigingen in de voorwaarden te kunnen aanbrengen.

Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, maakt bekend dat Willem, pastoor van Geertruidenberg, zich in zijn bijzijn heeft verzoend met abdis en convent van de abdij van Thorn, waarvan de voorwaarden zijn vastgelegd in de oorkonden d.d. 1283 januari 6 en 1283 (kort voor maart 16) en bevestigt deze onder voorbehoud van het recht om de daarin vervatte bepalingen tot 1 oktober eerstkomend te mogen wijzigen.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 59. Beschadigd met tekstverlies.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor eind 13^e/begin 14^e-eeuwse hand: De ecclesia Montis Sancte Gertrudis, 1282. – 2^odoor 17^e-eeuwse hand: M doorgestreept. – 3^odoor 18^e-eeuwse hand: G.

Bezegeling: één bevestigingsplaats, vermoedelijk voor het aangekondigde zegel van Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik (LS1).

Afschrift

B. eerste helft 15^e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1628 (voorheen cartularium nr. 1) = Cartularium abbatiae imperialis Thorensis, 966-1600, p. 67-68 (oude fol. 38r-v), onder de rubriek: d, De ecclesia Montis Sancte Gertrudis, met in de marge M, naar A.

Uitgave

Niet eerder uitgegeven.

Regesten

Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 56-57, nr. 36 (gedateerd 1282 maart 17). – Habets, Archieven Thorn, 51, nr. 59 (gedateerd 1282 maart 17). – Haas, Chronologische lijst, 75, nr. 192 (gedateerd 1282 maart 17).

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVII.

Ontstaan en samenhang

Onderhavige oorkonde hangt nauw samen met twee oorkonden uit 1283, uitgevaardigd door Willem, pastoor van Geertruidenberg, waarnaar in de dispositio wordt verwezen (zie hiervoor nrs. 48 en 49).

Deze oorkonde is gemundeerd door een scriptor uit de abdij van Thorn, die werkzaam was in de periode 1282-1283. Voor de lokalisering van deze scriptor, zie hiervoor nr. 45.

Tekstuitgave

Het onderscheid tussen c en t is niet goed zichtbaar. De lacunes in A zijn aangevuld naar B.

Thorn

Nummer 51

Economisch

1286 maart 7

Jan van Breill doet afstand van zijn recht op enige met name genoemde wascijnsplichtigen en hun familieleden (te Übach) ten behoeve van de abdij van Thorn.

Thorn

Nummer 52

Economisch

1287 januari 23

Osto van Thorn verkoopt aan de abdis van Thorn de hoeve Cuevorde, gelegen bij Thorn, die hij van haar in cijns houdt.

Thorn

Nummer 53

Juridisch

1287 juli 3

Beoorkond wordt het verzoek van deken en cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht namens abdis en convent van Thorn enerzijds en de pastoor van Thorn anderzijds om de deken en het kapittel van de domkerk van Luik te raadplegen inzake de beslechting van hun geschil over de novale tienden in de parochie van Thorn. Deken en cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel hebben Jan, pastoor van Thorn, als hun vertegenwoordiger aangesteld om dit juridisch advies te verwerven in Luik.

Thorn

Nummer 54

Economisch

1287 juli 13

Guda (van Rennenberg), abdis, en convent van de abdij van Thorn geven aan Jan van Baexem, pastoor van Thorn, jaarlijks rogge en haver zolang hij leeft. Jan belooft op gevaar van verlies van deze schenking zijn goedkeuring te hechten aan een pauselijke of een andere bevestiging ten gunste van abdis en convent inzake de heffing van twee derden van de novale tienden in de kerken waarvan zij het patronaatsrecht hebben. Indien hiervoor een oorkonde moet worden opgesteld, dan zal hij die met zijn eigen zegel bezegelen.

Thorn

Nummer 55

Juridisch

1287 juli 14

Alexander en Hendrik, respectievelijk deken en cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, zijn aangesteld als scheidsrechters in een geschil tussen abdis en convent van de abdij van Thorn enerzijds en Jan, pastoor van Thorn, anderzijds inzake de novale tienden in de parochie van Thorn, het kanonikaat, de prebende van Jan en zekere parochiale rechten. Na lezing van de oorkonde met het compromis daarover en na competente beraadslaging doen zij uitspraak en beide partijen hebben zich hieraan vrijwillig onderworpen.

Alexander, deken, en Hendrik van Houthorne, cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, doen uitspraak in het geschil tussen abdis en convent van de abdij van Thorn enerzijds en Jan, pastoor van de parochiekerk van Thorn, anderzijds inzake de novale tienden in de parochie van Thorn, het kanonikaat, zijn prebende en zekere parochiale rechten.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 68.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor 16^e-eeuwse hand: Declaratio arbitralis ex parte capituli et pastoris in Thoren super decimis tam maioribus, minutis quam novalibus et multis aliis, 1287. ‒ 2^odoor 17^e-eeuwse hand: T doorgestreept. ‒ 3^odoor 18^e-eeuwse hand: I.

Bezegeling: vijf uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S1 van Alexander, deken van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van bruine was, beschadigd, met op de zegelstaart decanus. ‒ S3 van Guda van Rennenberg, abdis van Thorn, van bruine was, beschadigd, met op de zegelstaart abbatissa. ‒ S4 van het convent van de abdij van Thorn, van bruine was, beschadigd, met op de zegelstaart conventus. ‒ S5 van Jan van Baexem, pastoor van de parochiekerk van Thorn, van bruine was, beschadigd, met op de zegelstaart investitus. ‒ S6 van Jan, proost van het Sint-Andreaskapittel te Keulen, van bruine was, licht beschadigd, met op de zegelstaart [***un***]; en drie bevestigingsplaatsen, vermoedelijk voor de overige drie overige aangekondigde zegels van Hendrik, cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, (LS2), van Jan van Geistingen, kanunnik van het Sint-Pieterskapittel te Kortessem, met op de zegelstaart Iohannes de (LS7) en van Hendrik van Baexem, ridder, met op de zegelstaart H. de (LS8), Voor een beschrijving en afbeelding van S1, S3, S4, S5 en S6, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, respectievelijk 24-25, 34, 32-34, 35 en 20-21.

Afschriften

B. eerste helft 15^e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1628 (voorheen cartularium nr. 1) = Cartularium abbatiae imperialis
Thorensis, 966-1600, p. 98-99 (oude fol. 53v-54r), onder de rubriek: E, Concordia inter abbatissam et conventum Thorensem cum Iohanne de Baexen, investito parrochialis ecclesie Thorensis, naar A. – C. 1669, Ibidem, toegangsnr. 01.187B, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 1629 = Codex of cartularium IV, 992-1762 (band notariële afschriften abdij Thorn), p. 53-55, authentiek afschrift door J. Bachuys, apostolisch notaris, naar A.

Uitgave

Niet eerder uitgegeven.

Regesten

Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 67-69, nr. 43 (gedateerd 1287 juli 29). – Habets, Archieven Thorn, 60-61, nr. 68 (gedateerd 1287 juli 29). – Haas, Chronologische lijst, 83, nr. 219.

Samenhang

Voor het verzoek om juridisch advies door deken en cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht aan deken en kapittel van de domkerk te Luik, alsmede het verzoek aan de bisschop van Luik om de scheidsrechtelijke uitspraak te bekrachtigen, zie respectievelijk nrs. 53 en 58.

Thorn

Nummer 56

Varia

1287 augustus 9

Willem, proost van Sint-Gerlach te Houthem, geeft een afschrift van de oorkonde van (25 december 1231-23 september) 1232 inzake de verkoop door Jan Gruszere van cijnsplichtige akkers te Houthem aan het klooster Sint-Gerlach, met instemming van de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Thorn.

Thorn

Nummer 57

Kerkelijk

1287 augustus 24

Guda van Rennenberg, abdis, en het convent van de abdij van Thorn stichten een begijnhof te Thorn voor twaalf begijnen en wijzen daartoe abdijgoederen, renten en inkomsten aan te Eisden, afkomstig uit de goederen van Mabilia, weduwe van Hendrik, voogd van Eisden en haar kinderen. Guda en het convent belenen de begijn Ida, weduwe van Hendrik Pauwens, met deze goederen en zij stellen tevens bepalingen op ten aanzien van het gebruik ervan. Ten slotte leggen zij de verplichtingen van de begijnen vast.

Thorn

Nummer 58

Juridisch

1287 oktober 1 

Guda (van Rennenberg), abdis, en het convent van de abdij van Thorn alsmede Jan, pastoor van Thorn, verzoeken Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, de uitspraak van de scheidslieden inzake hun geschil over de tienden te Thorn te bekrachtigen.

Thorn

Nummer 59

Economisch

1289 januari 19

Osto van Thorn genaamd van Cuevorde onderwerpt zich aan de uitspraak van de scheidslieden inzake het geschil tussen hem en abdis en convent van de abdij van Thorn betreffende het contract, de oorkonden en de gang van zaken rond de verkoop van een lijfrente. Hij belooft noch de abdis en het convent noch hun vazallen, hoevenaars, pachters en andere mannen hierover nooit meer lastig te vallen, op straffe van een boete. Voor het geval hij in gebreke blijft, stelt hij drie borgen aan.

Osto van Thorn genaamd van Cuevorde onderwerpt zich aan de uitspraak van de scheidslieden inzake het geschil tussen hem en abdis en convent van de abdij van Thorn betreffende het contract, de oorkonden en de gang van zaken rond de verkoop van een lijfrente van 50 mark Luiks en hij belooft noch de abdis en convent noch hun vazallen, hoevenaars, pachters en andere mannen hierover ooit nog lastig te vallen.

Origineel

A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 01.187A, archief Vrije Rijksheerlijkheid Thorn, inv. nr. 72. Beschadigd.

Aantekeningen op de achterzijde: 1^odoor eind 13^e-eeuwse hand: Solutione de Oystone. – 2^odoor 17^e-eeuwse hand: Quitancia Oystonis de Thoren capitulo facta super quadam pensione summa perpetuo quitata, 1288. ‒ 3^odoor 17^e-eeuwse hand: T doorgestreept. ‒ 4^odoor 18^e-eeuwse hand: V. ‒ 5^odoor 18^e-eeuwse hand: Q.

Bezegeling: zes uithangend bevestigde zegels, die aangekondigd zijn, namelijk: S4 van Christiaan, heer van Limbricht, ridder, van bruine was, beschadigd. – S7 van Wolter, cantor van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht, van bruine was, beschadigd, met CS7, klassiek intaglio. – S8 van Hendrik, cantor van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van bruine was, licht beschadigd. – S9 van Michiel, scholaster van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van bruine was, beschadigd. – S10 van Adolf, kanunnik van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van bruine was, beschadigd. – S11 van Hendrik, deken van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht, van bruine was, beschadigd; en vijf bevestigingsplaatsen voor de aangekondigde zegels van Walram, heer van Valkenburg en Monschau, Christiaan, heer van Limburg, de abdis van Thorn, het convent van de abdij van Thorn en Koenraad van Nythusen, kanunnik van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht. Voor een beschrijving en afbeelding van S4, S7, S8, S9, S10 en S11, zie Venner, ‘Zegels Thorn’, respectievelijk 46, 27, 26, 25, 26 en 25.

Uitgaven

a. Franquinet, Beredeneerde inventaris Thorn, 71-75, nr. 46, naar A. – b. Habets, Archieven Thorn, 64-66, nr. 72, naar a.

Regest

Haas, Chronologische lijst, 86, nr. 227.

Datering

Het gebruik van paasstijl in het bisdom Luik is verondersteld, zie Camps, ONB I, XXI, en Dillo en Van Synghel, ONB II, XVI.

Thorn

Nummer 60

Economisch

1292 september 15

Rooms-koning Adolf bevestigt en hernieuwt de door rooms-koning Otto I bevestigde en hernieuwde schenking door Ansfried te Kessel en Echt aan de abdij van Thorn d.d. 950.

Een overzicht van alle oorkonden

Nummer 1

Origineel

Afschrift

Uitgaven

Regesten

Datering

Nummer 1

Schijnorigineel

Uitgave

Onechtheid

Lokalisering

Datering

Nummer 2

Origineel

Afschrift

Uitgave

Regesten

Datering

Tekstuitgave

Nummer 2

Origineel

Uitgave

Nummer 3

Origineel

Afschriften

Uitgave

Regesten

Datering

Nummer 3

Schijnorigineel

Afschrift

Uitgave

Tekstuitgave

Nummer 4

Origineel

Afschrift

Uitgaven

Regesten

Nummer 4

Origineel

Uitgave

Nummer 5

Origineel

Afschrift

Uitgave

Regest

Nummer 5

Origineel

Uitgaven

Regest

Echtheid en ontstaan

Nummer 6

Origineel

Afschrift

Uitgave

Regesten

Datering

Tekstuitgave

Nummer 6

Origineel

Uitgaven

Regest

Datering

Nummer 7

Origineel

Afschriften

Uitgave

Datering

Nummer 7

Origineel

Uitgaven

Regest

Datering

Nummer 8

Origineel

Afschriften

Uitgave

Regesten

Datering