Korte samenvatting
Rooms-koning Rudolf I bevestigt en hernieuwt de schenking van de Maasbrug door rooms-koning Koenraad III d.d. 1139 juni 22, waarvan de tekst is geïnsereerd, en staat uitdrukkelijk de tolheffing toe.
Latijnse tekst van de oorkonde
Rẘdolfusa, Dei gratia Romanorum rex semper augustus, omnibus in perpetuum.
Licet regalis throni sublimitas cunctarum ecclesiarum commoditatibus intendere debeat vigilanter tamen ecclesias que divorum imperatorum et regum Romanorum predecessorum nostrorum memoriales sunt plantule et quas iidem peramplis munificencie gratiis dotaverunt, preceteris ampliori nos decet gratia confovere, ne videamur ab eorundem predecessorum nostrumb vestigiis deviare.
Noverint igitur presentes homines et futuri quod honorabiles viri .. decanus et capitulum ecclesie Sancti Seruatii Traiectensis, que nostra et imperii specialis est plantula et capella, devote nostre celsitudini supplicarunt ut privilegium quoddam a quondam Chunradoc secundo Romanorum rege, dive memorie predecessore nostro, eidem ecclesie traditum et concessum innovare et confirmare de benignitate regia dignaremur, cuius privilegii tenor talis est:
– – – (hierna volgt de tekst van Collectie Sint-Servaas, nr. 5).
Nos igitur pia meditacione pensantes quod prenotata ecclesia Sancti Seruacii Traiectensis, que nostra et imperii specialis capella dinoscitur, utpote ab eiusdem imperii corde longa distancia et prolixa locorum inhabilitate seposita, gravibus undique circumsepta molestacionum insultibus, adversitatum et amaritudinum fluctuosis procellis inpetitur et concutitur fluctibus procellosis, dignis quoque consideracionibus attendentes quod in refectionibus pontium et itinerum publicorum in quibus rei publice procuratur utilitas, nemo prorsus aut divinis legibus aut humanis eximitur, sed in conportatione tam fructuosi negocii universitas generaliter oneratur, donationem sive collationem predicte ecclesie Sancti Seruatii Traiectensis de ponte predicto cum omnibus suis attinenciis a prefato Conrado, tunc Romanorum rege, nostro predecessore, sic factam prout superius evidentius est expressum, auctoritate regalis culminis approbamus, innovamus, confirmamus et huius presentis scripti patrocinio communimus, adicientes ex affluencia gratie plenioris et hoc regali programate sanctientes et etiam decernentes quod de quorumlibet hominum cuiuscumque conditionis aut status extiterint rebus et bonis que per predictum pontem Traiectensem vehi seu duci contigerit, iusta et consueta thelonei pensio persolvatur, in usus pontis eiusdem et ecclesie memorate perpetuo convertenda.
Itaque sub interminatione gratie nostre districtius inhibemus ne contra huiusmodi approbationis, innovationis, confirmationis et declarationis nostre tenorem venire quis audeat vel eisdem in aliquo ausu temerario contraire. Quod qui facere forte presumpserit, gravem regie indignationis offensam se noverit incursurum.
Testes sunt: venerabiles Wernherusd, Maguntinus, .. Treuerensis archiepiscopi, Berchtolduse Babenbergensis, .. Spirensis episcopi; illustris Ludewicusf, comes palatinus Reni, dux Bawarieg; et nobiles viri Iohannes Hannonieh, Eberhardusi de Marca, Eberhardusi de Katzenellenbogen, Adolfusj de Nasowek, Ludewicus de Honberchm, comites; et Wernherusn de Bonlandiao et quamplures alii.
In cuius rei testimonium et perpetui roboris firmitatem presens scriptum exinde conscribi et maiestatis nostre sigillo fecimus communiri.
Signum domini Růdolfip, Romanorum regis invictissimi. (M)
Datum Oppenheim, VIIIo kalendas aprilis, indictione Xma, anno Domini Mo CCo LXXXo secundo, regni vero nostri anno IXo.
Nederlandse vertaling
Rooms-koning Rudolf maakt bekend dat deken en kapittel van de Sint-Servaaskerk te Maastricht, die een bijzondere keizerlijke kapel is, hem hebben verzocht om het privilege te vernieuwen en vanuit koninklijke welwillenheid te bevestigen dat door zijn voorganger, wijlen rooms-koning Koenraad II, aan deze kerk is overgedragen en toegestaan. De inhoud daarvan luidt als volgt:
– – – (hierna volgt de tekst van Collectie Sint-Servaas, nr. 5).
Vanuit de vrome overweging dat de genoemde kerk van Sint-Servaas, die als een keizerlijke kapel wordt gezien, verwijderd door de verre afstand tot het hart van het rijk en de verregaande onbewoonbaarheid van plaatsen, van alle zijden door ernstige aanvallen van overlast omgeven, door stormvlagen van vijandelijkheden en bitterheden aangevallen en door opgewaaide golven wordt geschokt, en gelet op de overwegingen dat niemand door goddelijke of menselijke wetten wordt vrijgesteld van het herstel van bruggen en openbare wegen waardoor het nut voor de staat wordt bevorderd, maar dat bij het dragen van zo’n vruchtbare taak de gehele wereld wordt belast, keurt Rudolf met koninklijk gezag de schenking of overdracht goed van de Maasbrug met alle bijbehorende zaken aan de kerk van Sint-Servaas door zijn voorganger, rooms-koning Koenraad, gedaan zoals hierboven duidelijk is uitgedrukt. Tevens vernieuwt, bevestigt en versterkt hij dit met deze oorkonde en voegt er met een grotere gunst aan toe en keurt met dit koninklijke voorschrift goed en beslist zelfs dat over de zaken en goederen van mensen van alle rangen en standen die over deze brug worden vervoerd of geleid, een juist en gebruikelijk tolgeld wordt betaald dat altijd moet worden aangewend ten behoeve van de brug en de Sint-Servaaskerk.
Getuigen zijn: de eerbiedwaardige Werner, aartsbisschop van Mainz, de aartsbisschop van Trier, Bertold, bisschop van Bamberg, en de bisschop van Spiers; de illustere Lodewijk, paltsgraaf aan de Rijn, hertog van Beieren; de edellieden Jan van Henegouwen, Everard van der Mark, Everard van Katzenellenbogen, Adolf van Nassau, Lodewijk van Hohenberg, graven; en Werner van Bolanden en vele anderen.
Rudolf heeft bezegeld.
Ondertekening door Rudolf.
Gedaan te Oppenheim, op 25 maart 1282.
Nadere toelichting
Lees meerRooms-koning Rudolf I bevestigt en hernieuwt de schenking van de Maasbrug door rooms-koning Koenraad III d.d. 1139 juni 22, waarvan de tekst is geïnsereerd, en staat uitdrukkelijk de tolheffing toe.
Origineel
A. Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 438. Gelinieerd.
Aantekeningen op de achterzijde: 1o door 14e-eeuwse hand: Confirmacio donacionis de ponte Rodulphi, imperatoris, et concessionis theolonii / m I 9. – 2o door 16e-eeuwse hand: Anno 1282. – 3o door 16e-eeuwse hand: R XXXV / R. M I n. – 4o door 17e-eeuwse hand: 30, Capsula imperialium.
Bezegeling: één uithangend bevestigd zegel, dat aangekondigd is, namelijk: S1 van rooms-koning Rudolf I, van witte was, beschadigd. Voor een beschrijving en afbeelding van S1, zie Venner, ‘Zegels’, nr. 50.
Afschriften
B. eind 13e eeuw, Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.B002A, archief kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 10 (cartularium) = [Liber privilegiorum], fol. 21r-22r (= nieuwe fol. 38r-39r), nr. 43, naar A. – C. 15e eeuw, Ibidem, toegangsnr. 14.B001, archief kapittel van Onze Lieve Vrouw te Maastricht, 1096-1796, inv. nr. 31, fol. 179v-181r, onder de rubriek: Item tenores omnium et singulorum exhiborum sequuntur per ordinem in hunc modum et sunt tales, en onder caput: Item litterarum imperialium pie morie serenissimi principis domini Rudolpi, Romanorum regis, sigillo eiusdem, ut prima facie videbatur, regio albe cere rotondo in cordula sericea rubei viridis croceique colorum impendente, in quo ymago imperatoris in dextra ceptrum regale, in sinistra vero pommum imperiale, cum cruce superposita deferent, expressa in circumferentia caracteribus hec verba: Rudolphus, Dei gratia Romanorum rex, semper augustus, sigillatarum et bullatarum signoque imperiali quadrato cum lineacionibus diversisque caracteribus contrapositis, tenores sequuntur tales, naar A. – D. 1640, Ibidem, idem, inv. nr. 1741 (cartularium) = Liber sive regestum originis ecclesie Sancti Seruatii Traiec[tensis] illiusque privilegiorum, donationum ac iurium ex originalibus et libro chartarum manu Ioannis Choris, receptoris capituli, descriptorum, p. 92-93, onder de rubriek: Rudolphus confirmat donationem pontis factam a Conrardo, onvolledig, naar A. – E. 17e eeuw, Maastricht, HCL, toegangsnr. 14.B002A, archief van het kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, 1062-1797, inv. nr. 12 (cartularium) = Cartularium ecclesie collegialis Sancti Servati (aldus) Trajecti ad Mosam, tomus secundus, Documenta imperialia et ducalia, fol. 48r-50r, onder caput: Imperialia, en onder de rubriek: Confirmatio donationis pontis, item quod omnes cuiuscumque sint conditionis aut status de rebus et bonis suis que per pontem vehuntur tenentur solvere consuetam thelonii pensionem aut impetitionem, mogelijk naar A. – [F]. niet voorhanden, maar bekend uit G, cartularium van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht = Liber A, fol. 55. – G. vóór 1768, Ibidem, toegangsnr. 22.001A, Handschriftencollectie (voormalig) Gemeentearchief Maastricht, 14de-20ste eeuw, inv. nr. 199a (cartularium) = Diplomata Trajectensia de anno 800 ad 1664, p. 437-438, onder de rubriek: Rudolphus, rex, confirmat privilegium pontis supra Mosam datam capitulo Sancti Servatii declaratque neminem a telonio et passagio esse liberum, 8 kalendas aprilis 1282, gewaarmerkt afschrift door G.J. Lenarts, stadssecretaris van Maastricht, naar B.
Uitgaven
a. Schaepkens, ‘Archives’, 173-175, naar A. – b. Willemsen, ‘Inventaire’, 177-180, nr. 13, naar A.
Regesten
Verkooren, Inventaire des chartes et cartulaires, 153. – DeBorman, ‘Notice’, 49. – Wauters, Table chronologique VI, 62. – Doppler, ‘Verzameling [800-1273]’, 255, nr. 208. – Haas,Chronologische lijst, 75, nr. 193. – Nuyens, Inventaris Sint-Servaas, 100, nr. 438.
Ontstaan en samenhang
Voor de geïnsereerde oorkonde van rooms-koning Koenraad III d.d. 1139 juni 22 en de bevestiging door paus Innocentius II d.d. 1139 december 18, zie Collectie Sint-Servaas, nrs. 5 en 6. Op 17 september 1274 vaardigde rooms-koning Rudolf I een oorkonde uit inzake de onderhoudskosten van de Maasbrug, zie Collectie Sint-Servaas, nr. 39. Voor de aflaatverlening door vier aartsbisschoppen en vijftien bisschoppen ten behoeve van de bouw van de Maasbrug d.d. 1284 januari 29 en de goedkeuring daarvan door Jan IV (van Vlaanderen), bisschop van Luik, d.d. 1287 mei 8, zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nrs. 51 en 57. Onderhavige oorkonde is door dezelfde hand geschreven als de oorkonde van rooms-koning Rudolf I d.d. 1282 april 7 (zie Collectie Sint-Servaaskapittel, nr. 48).
Tekstuitgave
Het onderscheid tussen c en t is moeilijk zichtbaar.
partners
donateurs



.avif)





