Korte samenvatting
Willem, pastoor van Geertruidenberg, ziet na zijn excommunicatie en gevangenschap ten gevolge van het niet naleven van een vonnis van Jan (van Enghien), bisschop van Luik, af van zijn aanspraken inzake het geschil met abdis en convent van de abdij van Thorn, waaronder van de beloofde verplichting jegens hem door de ridders Hendrik, heer van Pietersheim, en Michael, heer van Rothem. Tevens belooft hij ter meerdere zekerheid zijn kerk vacant te stellen indien hij of zijn medestanders hiertegen zouden handelen en aan de abdis van Thorn en de bisschop van Luik een boete te betalen, waarvoor hij borgen aanstelt. Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, keurt deze bepalingen goed, evenals Gerard van Nassau, aartsdiaken van Luik, die tevens verklaart op voordracht van de abdis van Thorn een nieuwe pastoor te Geertruidenberg te installeren indien Willem niet zou voldoen aan de gestelde voorwaarden.
Latijnse tekst van de oorkonde
Universisa presentes litteras inspecturis Willelmusb, investitus seu rector ecclesie Montis Sancte Gertrudis, Leodiensis dyocesis, salutem cum noticia veritatis.
Noverit universitas vestra quod cum reverendus pater dominus Iohannes, felicis memorie quondam Leodiensis episcopus, occasione cuiusdam litis, dissentionis et discordie dudum orte inter honorabiles et religiosas personas .. abbatissam et conventum ecclesie Thorensis ex una parte et nos ex parte altera, contra nos per excommunicationis et aggravacionis sententiam processisset et quia ipsius sententiis non paruimus ipsas per annum et amplius animo indurato pertinaciter sustinendo, nos capi procuravit et carcerali custodie mancipari, nos demum conscientie voluentes volumina deposito impatientis animi nostri motu attendentesque rixarum discrimina cum religiosis personis et precipue Deo dedicatis ipsi Deo nec hominibus christianis esse gratiosa nec accepta nobisque fructuosa cum predictis .. abbatissa et conventu proborum et amicorum nostrorum ducti consilio propter bonum pacis, amoris et concordie cum eisdem pacem inire cupientes et inter nos et easdem personas stabilire perpetuo, renuntiavimus et per presentes renuntiamus spontanea voluntate simpliciter et de plano libertati dediti omni rancori, actioni seu questioni quos vel quam habuimus, habemus vel habere potuimus ex quacumque causa usque in diem presentem contra .. abbatissam et conventum predictos et suos, tam clericos, presbiteros quam laycos qualescumque, promittentes fide interposita et super hoc iuramentoc a nobis prestito corporali quod occasione litis, dissentionis vel captivationis predicte vel ex quacumque alia causa usque nunc a nobis et nostris contra ipsos .. abbatissam et conventum de Thoren habita vel contra Leodiensem vel Thorensem ecclesias seu personas seu homines ad ipsas ecclesias et episcopatum Leodiensem pertinentes seu eisdem adherentes vel eorum bona vel alicuius molestationis, infestationis aculeum nullatenus erigemus nec quicquam per nos vel alios contra ipsos .. abbatissam, conventum et suos faciemus seu fieri procurabimus occasione premissorum de iure vel de facto aut ipsas ecclesias vel personas ad easdem spectantes sustinebimus a nobis et nostris ob causas predictas vel aliquam earundem aliquatenus molestari, effestucando renunciantes omni fideiussioni seu obligationi nobis seu nomine nostro facte nomined .. abbatisse et conventus predictorum occasione cuiuscumque contractus et specialiter fideiussioni dominorum Henrici de Pytershem et Michaelis de Rothem, militum, pro absolutione nostra impetranda et omni eo quod occasione eiusdem nobis cedere posset vel esse proficuum in futurum. Et ut plene et sincere reconciliatos nobis se sentiant super premissis et quibuscumque aliis ad hoc nos spontanei obligamus per presentes ut si, quod absit, quod contra premissa vel eorum alterum aliquo unquam t[em]poref nos per nos aut nostros venire contingat, quod ecclesia nostra de Monte predicta de iure et de facto ob hoc vacet et habeatur a nobis pro resignata et vacante per presentes et quod de ipsa ecclesia domina .. abbatissa, prefate ecclesie patrona, tamquam de beneficio vacante alicui persone ydonee possit libere et sine offensa alicuius providere et ad eandem ecclesiam archidiacono loci presentare, hoc etiam signanter adiecto quod si in premissis vel altero premissorum inventi fuerimus transgressores foro et iuridictioni domini episcopi Leodiensis, extunc nos subicimus tamquam periuros et fideig violatores censura que convenit puniendos. Et ad maiorem securitatem predicta omnia et singula observare, tenere et non contravenire per nos, alium vel per alios de iure vel de facto dictis .. abbatisse et conventui necnon et domino episcopo Leodiensi promittimus per presentes sub pena ducentarum marcharum Leodiensium ipsi .. abbatisse et suis proximioribus pro parte media et domino episcopo Leodiensi pro parte altera a nobis solvenda si, quod absit, non faceremus, teneremus et non observaremus eisdem .. abbatisse et conventui et eisdem adherentibus predicta superius recitata et singula eorundem premissis pactis et condicionibus superius nominatis nichilominus firmis remanentibus et in suo robore duraturis, pro qua pena si committi contingeret a nobis, quod absit, modo predicto solvenda. Nos nobiles viros dominos Willelmumh de Horne, Gossuinumi de Borne, Ostonem, eius filium, Willelmumh de Cranenduncj, milites, Arnoldum de Steyne et Danielemk de Goyre nostros constituimus fideiussores erga dictos .. abbatissam et suos propinquiores necnon et dominum episcopum predictum. Et nos domini Willelmus de Hornel, Gossuinus de Borne, Osto, suus filius, Willelmus de Cranendunc, Arnoldus, dominus de Steyne, et Danielm de Goyre, fideiussores nos constituimus super premissis omnibus et quolibet premissorum modo superius expresso ad preces et mandatum dicti Willelmin ad dictam penam solvendam si ab eodem Willelmoo vel suis committi contingeret ex causis predictis vel aliqua earundemp, quod absit, dictis .. abbatisse et domino episcopo* nos et nostra obligavimus et obligamus per presentes et promittimus pro pena predicta ad requisitionem dictorum .. abbatisse, suorum propinquorum et domini episcopi Leodiensis predicti intrare Traiectum vel alium locum honestum, ab ipsis .. abbatissa, suis propinquioribus necnon et domino episcopo Leodienseq in hospitium alicuius honesti nobis assignandum et ibidem iacere ad comestus nostris sumptibus et expensis nec abinde exire donec de dicta pena dictis .. abbatisse et suis propinquioribus et domino episcopo plenarie fuerit satisfactum. Et predicta promittimus predictisr .. abbatisse et suis propinquioribus et domino episcopo predicto nos fideiussores predicti tenere et observare et non contravenire per nos, alium vel alios de iure vel de facto, fide a nobis prestita corporali et quod imperpetuum si ipsum Willelmumh contra premissa vel aliquid premissorum venire contingeret, quod ipsi Willelmo non astabimus nec eundem iuvabimus in aliquo ope, consilio vel favore nec in districtu nostro sustinebimus eundems, sed .. abbatissam et monasterium predictos in iure suo defendemus.
Et nos predictus Willelmusb, investitus ecclesie Montis Sancte Gertrudis predicte, et nos .. domini Willelmus de Hornel, Gossuinus de Borne, Osto, eius filius, Willelmus de Cranendunc, milites, Arnoldus de Steyne et Daniel de Goyre, fideiussores predicti, super premissis conditionibus et quolibet premissorum renuntiamus expresse exceptioni doli mali, metus, causa aliisque omnibus exceptionibus et auxiliis iuris canonici et civilis nobis et cuilibet nostro in hac parte competentibus et competituris privilegiis et indulgentiis quibuscumque nobis a quibuscumque concessis.
Et nos Iohannes, Dei gratia Leodiensis episcopus, omnia et singula superius expressa rata habemus et confirmamus.
Nos etiam Gerardus de Nassouet, archidiaconus Leodiensis, premissa omnia et singula quantum in nobis est rata habemus et confirmamus et si ad ecclesiam predictam de Monte Sancte Gertrudis, sitam in nostro .. archidiaconatu, abbatissa Thorensis que pro tempore fuerit quempiam clericum ydoneum nobis presentaverit dicto Willelmoo per se vel alium autu alios contra predictas conventiones vel aliquas earum veniente, predictum presentatum a dicta .. abbatissa .. ad predictam ecclesiam de Monte admittemus et in eadem eundem instituemus adhibitis sollempnitanterw debitis et consuetis cum hoc processerit de voluntate dicti Willelmin.
In quorum premissorum testimonium et munimen nos Iohannes, Dei gratia Leodiensis episcopus, et Gerardus de Nassoue, archidiaconus predicti, et Willelmusb, dominus de Hornel, Gossuinus, dominus de Borne, Osto, filius suus, Willelmus, dominus de Cranendunc, milites, Arnoldus, dominus de Steyne, et Danielv de Goyre, fideiussores predicti, ad preces et mandatum dicti Willelmin sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Et quia nos, Arnoldus de Steyne et Daniel de Goyre predicti, sigilla propria non habemus, ego Arnoldus nobilem virum dominum Waralmumx de Monioie et de Walkenborgy, ego vero Daniel dominum Iohannem de Hafkendalez, milites, rogavimus ut sigilla sua pro nobis et nomine nostro presentibus apponerent. Et nos dominus Walramus de Monioie et de Walkenborg etaa Iohannes ded Hafkendale ad preces et mandatum dictorum Arnoldi, domini de Steyne, et Danielis de Goyre sigilla nostra presentibusd litterisab profitemur apposuisseac.
Datum anno Domini millesimo CCo octogesimo secundoae.
a vergrote en versierde initiaal A.
b Wilhelmus B.
c beginletter verbeterd uit andere letter A.
d ontbreekt B.
e Petersheim B.
f aangevuld naar het origineel d.d. 1283 januari 6 (zie hiervoor nr. 48) en B.
g beginletter verbeterd uit andere letter A, hierna fractores doorgestreept B.
h Wilhelmum B.
i Goswinum B.
j Cranendonc B.
k Danyelem B.
l Hoerne B.
m Danyel B.
n Wilhelmi B.
o Wilhelmo B.
p op rasuur A, eorundem B.
q hierna nobis geëxpungeerd A.
r predicte B.
s eum B.
t Nassowe B.
u vel B.
w sollempnitatibus B.
v Danyel B.
x aldus A, Walramum B.
y Valkenborch B.
z Falkendale, hierna ad preces doorgestreept B.
aa vanaf hier tot en met Hafkendale onderde pliek A.
ab vanaf hier tot en met slotwoord onder de pliek A, ontbreekt B.
ac andere woordvolgorde, sigilla nostra apposuisse profitemur B.
ad octuagesimo B.
ae hierna sluitingsteken A.
Nederlandse vertaling
Willem, pastoor van Geertruidenberg, maakt bekend dat wijlen Jan (van Enghien), bisschop van Luik, hem vanwege twist en onenigheid die lang geleden was ontstaan tussen hem en abdis en convent van Thorn, bestraft heeft met een vonnis van excommunicatie en verergering daarvan, en hem opgepakt en in een kerker had gezet omdat hij niet gehoorzaamde aan de uitspraken van de bisschop, maar langer dan een jaar hardnekkig vasthield aan zijn eigen verharde opvattingen. Nadat Willem van gedachten was veranderd en zijn boosheid over die straffen had overwonnen, is hij tot het inzicht gekomen dat de schade van ruzie met religieuzen en vooral aan God gewijden noch voor God zelf noch voor christenen aangenaam is, noch nuttig voor hemzelf en abdis en convent. Op aanraden van eerzame mannen en zijn vrienden, uit verlangen om vanwege de goede vrede, liefde en eensgezindheid met hen vrede te sluiten en in goede verstandhouding te leven, heeft Willem vervolgens uit vrije wil door dit geschrift afgezien van iedere wrok, actie of betwisting die hij tot op de dag van vandaag had, heeft of zou kunnen hebben, op welke grond dan ook tegen abdis en convent en hun mensen, zowel clerici, priesters als leken, om het even wie dan ook. Hij belooft met beroep op zijn trouw en onder ede dat hij vanwege dat geschil, die onenigheid en gevangenschap of om welke andere reden dan ook, tot op de dag van vandaag door hem en zijn medestanders tegen abdis en convent van Thorn of tegen de kerken van Luik of Thorn of tegen personen en mannen die tot die kerken en het bisdom Luik behoren of daarvan afhankelijk zijn of tegen hun goederen, geen vijandelijke actie zal ondernemen en ook niets anders, noch door hemzelf noch door anderen tegen abdis en convent te doen of laten doen vanwege voorgaande zaken, rechtens of feitelijk, of van zijn kant of die van zijn medestanders toelaten dat deze kerken of de personen die daartoe behoren worden lastig gevallen. Daarbij ziet Willem plechtig af van iedere borgtocht of verplichting, jegens hem of in zijn naam aangegaan, en in naam van abdis en convent, bij welke overeenkomst dan ook, en in het bijzonder van de borgtocht van Hendrik, heer van Pietersheim, en Michael, heer van Rothem, ridders, voor de verkrijging van het ontslag en rechtsvervolging en voor alles wat terzelfder gelegenheid aan hem zou kunnen worden overgedragen of van nut zou zijn in de toekomst. En opdat de abdis en de bisschop zich volledig en werkelijk verzoend zouden voelen jegens Willem vanwege het voorgaande en welke andere dingen dan ook, verbindt hij zich er met dit geschrift vrijwillig toe dat indien hijzelf of zijn medestanders ooit handelen tegen het bovenstaande of ook maar iets daarvan, dat dan zijn kerk van Geertruidenberg hierom rechtens en feitelijk vacant zal zijn en door hem als neergelegd en vacant zal worden gehouden, en dat de abdis als patroon van deze kerk vrij en zonder iemand te misdoen voor de kerk voor een geschikt iemand kan zorgen zoals voor een vacant beneficie en die persoon aan de aartsdiaken kan voordragen. Bovendien belooft Willem expliciet dat, indien hij in ook maar een van de bovenstaande zaken een overtreder zou blijken te zijn, hij zich als meinedige en schender van de belofte aan het Luikse gerecht en de jurisdictie van de bisschop van Luik onderwerpt, die gestraft moet worden met een passende straf. En ter meerdere zekerheid dat hij zich aan al het voorgaande zal houden en er niet tegenin gaan en niemand dat zal laten doen, belooft hij op een boete van tweehonderd mark Luiks, voor de helft door hem te betalen aan de abdis en haar naasten en voor de andere helft aan de bisschop van Luik, indien hij tegenover abdis en convent en degenen die bij hen horen, het hiervoor genoemde niet zou doen en niet in acht zou nemen, terwijl de hierboven genoemde overeenkomsten en voorwaarden desalniettemin duidelijk van kracht zullen blijven. Hij stelt de edelen Willem van Horn, Gozewijn van Born, Osto, zijn zoon, Willem van Cranendonk, ridders, Arnoud van Stein en Daniël van Goor als borgen voor de abdis en haar naasten en voor de bisschop. En Willem van Horn, Gozewijn van Born, Osto, zijn zoon, Willem van Cranendonk, Arnoud van Stein en Daniël van Goor stellen zich op verzoek van pastoor Willem borg voor al het bovengenoemde op de manier als boven omschreven om de genoemde boete te betalen ingeval Willem of de zijnen iets doen in strijd met het voorgaande. En deze beloven op verzoek van de abdis, haar naasten en de bisschop Maastricht binnen te gaan voor de genoemde boete of in een andere eerbare plaats, aan te wijzen door de abdis, haar naasten en de bisschop van Luik, in een gastenverblijf van een eerbaar persoon, om daar te verblijven op hun eigen kosten en daar niet weg te gaan totdat de boete volledig voldaan is aan de abdis, haar naasten en de bisschop. En zij beloven als borgen aan de abdis, haar naasten en aan de bisschop het voorgaande in acht te nemen en niet te overtreden of te laten overtreden, juridisch of feitelijk, en dat zij Willem niet zullen bijstaan of helpen met raad en daad noch hem ondersteunen in hun rechtsgebied indien hij het voorgaande of ook maar iets daarvan overtreedt, maar dat zij de abdis en het klooster in hun recht zullen verdedigen. Willem, pastoor van Geertruidenberg, en heer Willem van Horn, Gozewijn van Born, Osto, zijn zoon, Willem van Cranendonk, ridders, Arnoud van Stein en Daniël van Goyre, borgen, zien ten aanzien van het voorgaande of wat dan ook van het voorgaande uitdrukkelijk af van de exceptie wegens bedrog en dwang en van alle juridische verweren en alle canoniekrechtelijke en civielrechtelijke rechtsmiddelen die hun of iemand van hen toevallen of zullen toevallen, en van alle gunsten die hun door wie dan ook op dit vlak zijn verleend.
Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, keurt dit alles uitdrukkelijk goed en bevestigt het. En ook Gerard van Nassau, aartsdiaken van Luik, keurt dit goed voor zover het op zijn terrein ligt en hij bevestigt het. En indien de abdis van Thorn, die er te zijner tijd is, voor de kerk van Geertruidenberg, gelegen in het aartsdiakonaat van Gerard van Nassau, een of andere geschikte clericus voordraagt omdat Willem zelf óf tegen het overeengekomene heeft gehandeld óf door een ander of anderen heeft laten handelen, dan zal Gerard de door de abdis voorgestelde clericus tot de kerk van Geertruidenberg toelaten en hem daarin plechtig installeren volgens de geldende gewoonten, omdat dit is voortgekomen uit de wil van Willem, pastoor van Geertruidenberg.
Jan (van Vlaanderen), bisschop van Luik, Gerard van Nassau, aartsdiaken, en de borgen Willem, heer van Horn, Gozewijn, heer van Born, Osto, zijn zoon, Willem, heer van Cranendonk, ridders,
Arnoud, heer van Stein, en Daniël van Goor hebben op verzoek van Willem bezegeld.
Omdat Arnoud van Stein en Daniël van Goor geen eigen zegel hebben, heeft Arnoud aan Walram, heer van Monschau en Valkenburg, ridder, gevraagd om te bezegelen en Daniël heeft dit gevraagd aan Jan, heer van Haasdal, ridder.
Walram en Jan van Haasdal hebben op hun verzoek bezegeld.
Gegeven in 1283.
Nadere toelichting
Lees meerpartners
donateurs
.avif)
