Korte samenvatting
De officiaal van het hof van Luik doet uitspraak in een proces tussen het Sint-Servaaskapittel te Maastricht enerzijds en Willem, heer van Horn, ridder, anderzijds inzake de rechten en bezittingen van het Sint-Servaaskapittel te Weert en hij wijst de hoge en lage rechtspraak, de aanstelling van schout en schepenen, een deel van de tienden en andere bezittingen en inkomsten aldaar toe aan het kapittel.
Latijnse tekst van de oorkonde
Ina nomine Domini, amen.
Universis presentes litteras inspecturis .. officialis curie Leodiensis salutem in Domino et cognoscere veritatem.
Noverint universi et singuli quod, cum procurator ecclesie Sancti Seruatii Traiectensis nomine procuratorio et pro ipsa ecclesia nobilem virum Willelmum, dominum de Horne, militem, coram nobis auctoritate ordinaria traxisset in causam, petitionem suam contra eum edidit in hunc modum:
.. Officialis, dicit procurator ecclesie Sancti Seruatii Traiectensis nomine procuratorio et pro ipsa ecclesia contra nobilem virum Willelmum, dominum de Horne, militem, quod licet villa de Werche, iurisdictio tam alta quam bassa, institutio, creatio et destitutio villici et scabinorum eiusdem ville, quorum superiores inmediati iudices seu caput sunt et esse debent curia ecclesie Sancti Seruatii predicte de Fletingen, ac perceptio decimarum eiusdem ville pro media parte, datio investiturarum bonorum dicte ville cum proclamationibus bannorum et pacis in talibus fieri consuetis ac duo molendina, quorum unum ad ventum situm in districtu dicte ville et aliud ad aquam situm in Tungerlo, cum hominibus, mansionariis et pertinentiis dicte ville, pertineant et pertinuerint ab antiquo ad ecclesiam Sancti Seruatii predictam et sint et fuerint ipsius ecclesie, et ipsa ecclesia in possessione vel quasi dictarum ville, iurisdictionis, institutionis, creationis et destitutionis dictorum villici et scabinorum, perceptionis decimarum predictarum et aliorum iurium et bonorum predictorum cum pertinentiis predictis extitisset, idem tamen reus dictas villam, iurisdictionem eiusdem, institutiones, creationes et destitutiones dictorum villici et scabinorum, perceptiones decimarum et alia iura predicta ipsius ecclesie cum suis pertinentiis occupavit, invasit et detinuit, occupat, invadit et detinet minus iuste et contra voluntatem ipsius ecclesie, et ipsam ecclesiam a dicta possessione vel quasi idem reus eiecit minus iuste et de dictis bonis et iuribus ipsius ecclesie idem reus fructus et proventus levavit per se, alium vel alios pertinentes ad ipsam ecclesiam ad summam octingentarum marcharum Leodiensis.
Et asseruit et asserit idem reus ius sibi fuisse et esse ducendi ad suum domicilium dictam decimam, triturandi eamdem pro sua voluntate, recipiendi et habendi stramina et paleas eiusdem ac talliandi et exactiones imponendi hominibus et mansionariis dicte ecclesie in dicta villa et eius districtu commorantibus et ducendi eosdem ad exercitus suos et guerras pro sua voluntate, fossata faciendi in stratis publicis, pascua communia et publica dicte ville sibi appropriandi et adhuc approprianda conferendi aliis, licet ius non habuerit nec habeat premissa faciendi idem reus.
Que facta non fuisse a dicto reo interest ipsius ecclesie ad summam mille et ducentarum marcharum Leodiensis, de quibus nullam idem reus fecit dicte ecclesie restitutionem.
Item dicit idem procurator nomine predicto contra dictum reum quod licet ius sit et fuerit ipsi ecclesie recipiendi et habendi a mansionariis et hominibus dicte ville octo modios avene dicte zukerhavere annui et perpetui redditus ad mensuram dicti loci ac etiam habendi duo caldaria braxatoria in dicta villa cum redditibus annuis et perpetuis provenientibus de dictis caldariis et annuatim ascendentibus ad septem marchas Leodiensis ac recipiendi et habendi vigintiquinque solidos Leodiensis annui et perpetui redditus a mansionariis et hominibus dicte ville in dicta villa existentibus ratione nemoris dicte ecclesie siti in districtu dicte ville, et ipsa ecclesia fuisset in possessione vel quasi recipiendi et habendi dictos annuos redditus, dicta caldaria cum redditibus eorum supradictis, idem tamen reus non permisit nec permittit dictam ecclesiam dictos redditus annuos percipere et levare et caldaria predicta in dicta villa tenere et habere et se dicte ecclesie opponit in premissis et eosdem redditus levavit et percepit, levat et percipit et dicta caldaria detinet idem reus.
Que facta non fuisse a dicto reo interest ipsius ecclesie ad summam ducentarum marcharum Leodiensis et dictam ecclesiam idem reus a dicta possessione vel quasi dictorum reddituum et habendi dicta caldaria eiecit minus iuste.
Item dicit idem procurator nomine predicto contra ipsum reum quod idem reus sibi attraxit, detinuit et occupavit, sibi attrahit, detinet et occupat silvam unam ipsius ecclesie, sitam in districtu dicte ville et continentem quinquaginta bonuaria et amplius, et ipsam ecclesiam que fuit in possessione vel quasi dicte silve, idem reus eiecit ab eadem possessione vel quasi minus iuste et dictam silvam distraxit vel distrahi fecit et secari in preiudicium dicte ecclesie et dampnum, et in hiis ipse reus dictam ecclesiam dampnificavit ad summam et valorem triginta marcharum Leodiensis et plus, de quibus omnibus idem reus dicte ecclesie rationem facere contradicit minus iuste.
Quare petit dictus procurator nomine predicto dictum reum sibi nomine dicte ecclesie vel ipsi ecclesie ad hoc condempnari et compelli, ut a dictis occupatione, attractione et detentione desistat et dictas villam, iurisdictionem, institutionem, creationem et destitutionem villici et scabinorum eiusdem ville, perceptionem decimarum predictarum pro parte media, dationem investiturarum predictarum, bannos et pacem, dicta duo molendina cum hominibus, mansionariis et pertinentiis eiusdem ville cum silva predicta dicte ecclesie restituat et ipsam ecclesiam ad possessiones vel quasi reducat et restituat, et quod de fructibus perceptis vel qui percipi potuerunt a dicto reo de bonis predictis a temporibus dictarum eiectionum in processu iudicii declarandis et de predictis pecuniarum summis pro interesse et dampnis ipsius ecclesie predictis ipsi ecclesie satisfaciat, et per vos declarari non esse nec fuisse ius ipsi reo ducendi ad suum domicilium dictam decimam, triturandi eamdem, recipiendi et habendi stramina et paleas eiusdem talliandi et exactiones imponendi hominibus et mansionariis predictis et ducendi eosdem ad exercitus et guerras pro sua voluntate, fossata faciendi in stratis predictis publicis, dicta pascua communia sibi appropriandi et approprianda aliis conferendi, et per vos declarari et pronunciari esse et fuisse ius ipsi ecclesie recipiendi et habendi a mansionariis suis et hominibus dicte ville octo modios avene annui et perpetui redditus predicti ac habendi duo caldaria predicta in dicta villa cum redditibus annuis et perpetuis eorumdem, videlicet septem marcharum predictarum, et cum vigintiquinque solidis annui redditus et perpetui predicti, et ipsi reo ius non esse nec fuisse premissa faciendi et quod ipse reus caveat, prout res exigit et iustum fuerit, premissa impedimenta se in posterum non facturum. In quibus omnibus idem procurator nomine predicto vestrum implorat officium in quantum fuerit faciendum rationibus premissis, maxime cum ipse reus premissa vel aliqua eorum recognoverit esse vera coram probis. Hec dicit et petit, salvo sibi iure addendi, minuendi etcetera, protestans sibi valere de premissis que probabit.
Lite igitur super dicta petitione a partibus legittime contestata, iurato de calumpnia, factis positionibus et responsionibus ad eas in scriptis redactis, testibus productis, iuratis, auditis et diligenter examinatis, eorum depositionibus in scriptis redactis riteque publicatis, data copia dicendi in testes et eorum dicta, predictus miles contra dictum procuratorem factum quod sequitur proposuit in hunc modum:
Officialis, excipiendo peremptorie et per modum oppositionis falsi dicit et proponit nobilis vir Wilhelmus, dominus de Horne, ad hunc finem tendens, ut absolvatur ab impetitione procuratoris ecclesie Sancti Seruatii Traiectensis super causa que inter ipsum procurator ex una parte et dictum nobilem ex altera occasione ville et iurium seu iurisdictionum de Werche vertitur coram vobis, quod ipsa villa de Werche, tota iurisdictio eius alta et bassa, creatio, institutio et destitutio villici et scabinorum eiusdem ville cum omnibus suis pertinentiis, datio investiturarum bonorum dicte ville et proclamationes bannorum et pacis et aliarum sollempnitatum in talibus consuetarum, factiones fossatorum in stratis, appropriationes seu dationes ad censum perpetuum terrarum omnium in dictis locis omnibus dicte ville communibus et a nullo specialiter occupatis ad modum omnium aliorum terre dominorum, unus mansus silve site in territorio dicte ville de Werche, quam ecclesia Sancti Seruatii predicta ad se pertinere dicit, qui mansus dicitur vicesimusquintus mansus eiusdem silve, liber ab antiquo ab omni censu et servicio; item receptio subventionis ab hominibus dicte ville, cuicumque sint mansionarii, que subventio, exactio et tallia communiter dicitur; item duo molendina, quorum unum ad ventum situm est in districtu dicte ville et aliud ad aquam situm in Tungerlo, ad ipsum dominum de Horne pertinent et pertinuerunt ad predecessores suos, quibus ipse nobilis in predictis successit a tempore a quo memoria non existit, et quod idem nobilis est et fuit per se et suos predecessores, quibus successit ut dictum est, in possessione vel quasi suo nomine, non vi, non clam, non precario, omnium premissorum pacifice et quiete a tempore antedicto. Item dicit dictus nobilis quod ipse ius habet et ad eum pertinet et pertinuit necnon ad predecessores suos, quibus in bonis successit, estque et fuit in possessione vel quasi per se et per suos predecessores a tempore cuius memoria non existit, iuris ducendi ad suum domicilium fructus partis decime, quam in dicta villa et eius territorio habet dicta ecclesia Sancti Seruatii, eosque fructus faciendi triturari, recipiendi et habendi stramina et paleas ipsorum fructuum et ea vel eas in suos usus convertendi et suam voluntatem faciendi de ipsis; item ponendi caldaria braxatoria in dicta villa de Werche et proventus seu redditus exinde provenientes recipienda; item recipiendi et levandi a mansionariis dicte ecclesie et in ipsa villa de Werche commorantibus octo modios mensure ipsius ville de Werche avene que dicitur zukerhavere annui et perpetui redditus; item ducendi ad exercitus et guerras homines omnes armipotentes dicte ville saltem ad defensionem terre sue et dominorum de quibus suam terram tenet.
Item excipiendo peremptorie ut prius dicit idem nobilis quod tres fuerunt antiquitus domini totius ville de Werche predicte et suarum pertinentiarum omnium, excepta dumtaxat parte quadam decime dicte ville et mansionariorum aliquorum, quam partem et mansionarios ecclesia Sancti Seruatii inibi habere dicitur; quorum dominorum unus fuit quondam comes de Marcha, alter dominus de Altena, tercius quondam Henricus de Assele, miles. Qui quidem domini soli fuerunt in possessione vel quasi pacifica et quieta dicte ville, iurisdictionis et omnium premissorum suo nomine et non alieno et habuit quilibet eorum villicum suum et septem scabinos, quos instituit et destituit sicut voluit, et illi omnem iurisdictionem altam et bassam exercuerunt per dictos villicos et scabinos proventusque et obventiones ex iurisdictione predicta et alias provenientes recipiebant et habebant singuli pro ratis suis. Domino de Altena sine prole decedenti successit sicut heres proximus Wilhelmus bone memorie de Horne, miles, pater ipsius rei. Item dictus Wilhelmus bone memorie pater ipsius rei a comite de Marcha predicto emit quicquid in dicta villa de Werche et eius pertinentiis habuit ipse comes de Marcha; qui comes omnia predicta ad ipsum pertinentia in dictum Wilhelmum patrem transtulit ex causa emptionis predicta. Item dicit quod dicto Henrico, domino tercio dicte ville, successit in dictis bonis ad ipsum Henricum pertinentibus quidam Iohannes sicut filius ipsius Henrici et heres in solidum, a quo Iohanne dictus Wilhelmus, pater ipsius rei, habuit ex causa permutationis quicquid in dicta villa cum suis pertinentiis habuit idem Iohannes, excepta quadam curte cum suis pertinentiis, quam adhuc tenent filii ipsius Iohannis in dicta villa tamquam bona sua patrimonialia. Fecit enim permutationem dictus Wilhelmus pater cum dicto Iohanne de bonis predictis cum curte de Lowerlo cum suis pertinentiis, que tunc erat ipsius Wilhelmi, patris dicti rei, cui Wilhelmo successit et succedit sicut filius et heres dictus reus et predicta bona tenuit et possedit dictus reus et dictus Wilhelmus, pater eius, pacifice et quiete spatio sexaginta annorum et amplius per se et per predecessores suos. Et si qui sint testes ex parte adversa producti qui contrarium deponant vel qui deponant predicta ad ecclesiam Sancti Seruatii pertinere et pertinuisse aut ipsam ecclesiam in predictorum possessione vel quasi fuisse per se, alium vel per alios ipsumve reum ea invasisse, attraxisse, occupasse, detinuisse, invadere, attrahere, occupare et detinere aut de ipsis violenter dictam ecclesiam Sancti Seruatii eiecisse et aliter quam predictum est; item si qui testes sint qui dicant vel deponant dictum Henricum quondam in dicta villa de Werche aliquam fecisse iurisdictionem exercuisse vel aliud quicquam nomine ex parte et ad opus dicte ecclesie Sancti Seruatii, illi testes falsi sunt quoad hoc et falsum tulerunt testimonium in causa predicta.
Quare petit dictus nobilis a vobis, domine .. officialis, se ab impetitione dicti procuratoris absolvi partemque adversam sibi in expensis legittimis condempnari, ea autem que in facto consistunt de premissis vel de hiis quantum sibi sufficient offert se idem nobilis probaturum, si ea negaverit pars adversa, et ad probandum se petit admitti.
Lite igitur super dicto facto a partibus legittime contestata, testibus productis, iuratis, auditis et diligenter examinatis, eorum depositionibus in scriptis redactis riteque publicatis, data copia dicendi in testes et eorum dicta, dictus procurator contra examinationem dictorum testium ab ipso milite contra dictum procuratorem productorum factum quod sequitur proposuit, cuius tenor talis est:
.. Officialis, contra examinationem testium quam Wilhelmus, dominus de Horne, miles, procuravit fieri super factis ab ipso propositis in causa que vertitur inter ipsum militem ex una parte et ecclesiam Sancti Seruatii Traiectensem ex altera, et testes in ipsa examinatione auditos seu examinatos, dicit procurator dicte ecclesie nomine procuratorio et pro ipsa quod dicta examinatio non valet et nulla est ipso iure, nam idem miles habuit primam, secundam, tertiam, quartam et omnes dilationes quas habere debuit ad probandum dicta sua facta et, dictis dilationibus effluxis et ipso milite nullos testes in ipsis dilationibus producente, postea idem miles dictam examinationem de facto et non de iure fieri procuravit, ipso tunc citato ad concludendum in causa et dilatione pendente super proposito hinc inde, an concludi deberet in dicta causa necne, et contra vestram inhibitionem factam per vos auditoribus ipsorum testium, ne ad examinationem ipsorum procederent, donec discussum esset per vos an deberet concludi in ipsa causa vel non, facta fuit dicta examinatio prout in actis super hoc confectis continetur. Item si aliquam examinationem idem miles facere debuit tempore quo dicta examinatio facta fuit, illa debebat fieri dumtaxat de testibus a canone excusatis et non de aliis, et ita fuit concordatum et acceptatum a partibus et assignatum a iudice in iudicio, prout in actis curie vestre super hoc confectis continetur, et dicta examinatio facta fuit Werthe et aliis locis suspectis dicte ecclesie ac decano et capitulo eiusdem et invitis ac in potestate dicti militis, et testes auditi in dicta examinatione et de quibus fit mentio in actis cause non fuerunt excusati a canone, immo poterant Leodium venire comodeb et frequenter veniebant, et negat idem procurator dictorum decani et capituli dictos testes dicto tempore fuisse et esse excusatos a canone. Item idem miles in dicta examinatione ultra numerum statutum in iure, videlicet quadragenarium super eisdem articulis et super eodem facto procuravit et fecit plures testes audiri et examinari, quamvis procurator dicte ecclesie protestatus fuerit tunc temporis competenter quod, si aliqui testes ultra dictum numerum audirentur, quod eorum depositiones non valerent et dictis dominis suis non obessent. Quare dicit dictus procurator quod dicta examinatio sic facta non valet et, si valeret, quod depositiones testium ultra numerum predictum auditorum nulle sunt et fidem non faciunt. Preterea dicit idem procurator quod examinatio predicta in nullo debet prodesse dicto militi nec valere in aliquo, nam idem miles vi et metu qui in constantes cadere potuit et debuit per se et alios compulit dictos testes, quod deponerent in dicta examinatione prout idem miles et suum consilium ordinabant et volebant, et testes qui primo pro ecclesia Sancti Seruatii deposuerant, idem miles per se et suos cepit et capi fecit ac captivos detinuit quousque a quolibet eorum certam summam pecunie haberet pro eo quod pro dicta ecclesia deposuerant, et ipsos et alios etiam testes predictos induxit et compulit precibus et minis, quod pro ipso milite eundem sermonem falsum et preordinatum ab ipso milite et suis deposuerunt. Item dicit idem procurator quod testes producti in dicta examinatione erant tempore sue depositionis homines vassalli et subditi ipsius militis, quibus imperare poterat et potest, male fame, levis oppinionis, periuri, fornicarii, adulteri et excommunicati maiori excommunicatione auctoritate .. officialis et capituli Leodiensis, archidiaconi loci, statutorum synodalium, apostolica et delegatorum eiusdem et tales, quibus fides non est adhibenda. Preterea dicit idem procurator quod facta a dicto milite proposita prout proposita sunt non valent nec valere debet examinatio testium productorum super eis et processus habitus super eisdem, et offert se idem procurator nomine procuratorio probaturum premissa in facto consistentia vel ex eis que sibi sufficiant, si ea negaverit pars adversa, et se petit admitti ad probandum idem procurator, protestans sibi valere de premissis que probabit.
Lite igitur super dicto facto a partibus legittime contestata et omnibus rite actis, dictus procurator ad fundandam intentionem suam super facto predicto, nomine procuratorio pro dominis suis predictis omnia acta et instrumenta cause predicte, in ea parte in qua pro ipso faciunt, exhibuit in modum probationis cum quodam instrumento sigillo domini Henrici quarto, regis Alemanie, ut prima facie apparebat sigillato, non abolito, non cancellato nec in aliqua parte sui viciato, quod sic incipit: ‘In nomine sancte et individue Trinitatis. Henricus, divina favente clementia rex’, etcetera, et sic terminatur in data: ‘Data est undecimo kalendas octobris, anno dominice incarnationis millesimo sexagesimo secundo, indictione quintadecima, anno autem ordinationis domini Henrici quarti regis VIII, regni vero V. Actum in Silva Ketela dicta, in Dei nomine feliciter, amen.’
Quo instrumento sic in modum probationis exhibito et aliquantulum super eodem processo, idem miles per suum procuratorem coram nobis proposuit quod ipse contra procuratorem predictum ad civitatem Leodiensem propter inimicitias capitales, discrimina viarum et malum terre statum personaliter comparere non audebat, petens sibi a nobis assignari locum tutum in quo secure personaliter comparere posset et causam suam defendere.
Nos, unicuique iustitiam facere volentes, predicto militi, procuratore ipsius in hoc consentiente, Traiectum Superius assignavimus contra dictum procuratorem ad prosequendum causam suam predictam, vices nostras in ipsa causa donec eas duceremus revocandas, viro discreto magistro Egidio de Liebertenges, advocato curie Leodiensis, committentes.
Coram quo magistro Egidio in dicta villa Traiectensi inter dictas partes in tantum processum extitit, quod omnibus rite actis coram eodem in loco predicto ab ipsis partibus conclusum extitit in causa memorata et sic premissis habitis metuque predicto cessante ac vicibus nostris dicto magistro Egidio in causa predicta commissis ad nos legittime revocatis, dictus miles contra processum predictum factum coram dicto magistro Egidio proposuit coram nobis quod dictus processus factus coram eodem magistro Egidio in dicta villa Traiectensi per Gratianum de Dyste, qui dicitur fuisse procurator ipsius militis, non tenuit et qui dicitur contumax fuisse reputatus rationes contra dictum processum proponendo, que sic incipiunt: ‘.. Officialis, coram vobis dicit et proponit Wilhelmus miles, dominus de Horne’, etcetera et sic terminantur: ‘et partem adversam petit in expensis predictis condempnari’.
Quibus rationibus sic propositis et factis a dicto procuratore dicte ecclesie responsionibus ad easdem ac ipsis partibus die assignata coram nobis ad interloquendum coram nobis super hinc inde ab eisdem partibus propositis, nos quoad prolationem dicte interloqutorie vices nostras discreto viro magistro Henemanno, advocato curie Leodiensis, commisimus, qui virtute dicte commissionis procedens interloquendo pronunciavit, non obstantibus a dicto milite propositis, secundum retroacta processus facti coram dicto magistro Egidio in eadem causa esse procedendum.
A qua interloqutoria idem miles ab audientia dicti magistri Henemanni ad nostram audientiam appellavit. In qua appellationis causa petitione edita et omnibus rite actis, in tantum processum extitit coram nobis quod nos, iusticia exigente, interloqutoriam predictam dicti magistri Henemanni duximus confirmandam et sic premissis habitis et ipso milite citato peremptorie coram nobis contra partem adversam ad audiendum sententiam diffinitivam super causa predicta ad diem certam cum intimatione debita et consueta, dictus miles contra dictos .. decanum et capitulum et eorum procuratorem predictum coram nobis proposuit quod ipse miles dictis .. decano et .. capitulo comunicarec non tenebatur in iudicio n[ec]d extra et quod ipsi .. decanus et capitulum et eorum singuli personas non habebant standi in iudicio, utpote excommunicati maiori excommunicatione, prout in eius facto continetur, petens per nos pronunciari dictis decano et capitulo aditum iudicialem claudendum esse et non esse inter ipsas partes hac vice aliquatenus procedendum.
Super quo facto, lite a dictis partibus legittime contestata et omnibus rite actis, coram nobis inter dictas partes in tantum processum extitit quod die ad hoc assignata interloquendo pronunciavimus dictum factum excommunicationis non esse probatum, predictum militem eidem ecclesie in expensis ob hoc factis, earum taxatione nobis reservata, condempnantes et nichilominus idem miles, premissis non contentus, iterato dictum factum excommunicationis contra dictos decanum et capitulum proposuit.
Super quo facto secundario proposito lite legittime contestata, iurato de calumpnia, factis positionibus et responsionibus ad eas in scriptis redactis, testibus productis, iuratis, auditis et diligenter examinatis, data copia dicendi in testes et eorum dicta et omnibus rite actis dieque predictis partibus coram nobis ad hoc assignata, iusticia suadente, interloquendo pronuntiavimus predictum factum non esse probatum et ipso non obstante in causa principali esse procedendum, predictum militem eidem procuratori in expensis ob hoc factis, earum taxatione nobis reservata, condempnantes.
Qua interloqutoria lata, citari fecimus coram nobis Leodii peremptorie ad vigiliam Penthecostes, hora prime, Gratianum de Dyste predictum et Iohannem dictum Clavigerem, procuratores generales dicti militis, contra dictum procuratorem predictorum decani et capituli ad audiendum sententiam diffinitivam in causa predicta, cum intimatione debita et consueta; ad quam diem dicti Gracianus et Iohannes, procuratores predicti, non venerunt nec pro se miserunt, dicto procuratore .. decani et .. capituli predictorum comparente et quantum debuit expectante et sententiam diffinitivam cum instantia ferri postulante.
Nos, contumacia dictorum procuratorum non obstante, eorum absentiam divina replente presentia, visis et cognitis dicte cause meritis, actis quoque et probationibus in ipsa causa habitis et confectis a nobis diligenter inspectis et consideratis omnibus que nos movere debuerunt et potuerunt, secundum ea que vidimus, audivimus et cognovimus, habito iurisperitorum consilio, dictum reum eidem ecclesie per sententiam condempnamus diffinitivam ad hoc ut ab occupatione, attractione et detentione dicte ville de Werthe cum eius pertinentiis, iurisdictionis eiusdem alte et basse, institutionis, creationis, destitutionis villici et scabinorum dicte ville, quorum superiores immediati iudices seu caput sunt et esse debent decanus et capitulum dicte ecclesie seu eorum curia in Fletenges, perceptionis decimarum dicte ville pro media parte, exceptis partibus investiti loci et fratrum scolarium Leodiensium ad dictam decimam spectantibus, proclamationis bannorum et pacis, bonorum dicte ville descendentium ab ecclesia Sancti Seruatii predicta et iurium exinde provenientium, molendini ad ventum, sex modiorum avene mensure dicti loci, duobus sextariis minus, a mansionariis et hominibus dicte ecclesie in dicta villa commorantibus ac etiam vigintiquinque solidorum Leodiensis annui et perpetui redditus a mansionariis dicte ecclesie ratione nemoris ac etiam unius mansi silve, de quibus habetur mentio in petitione dicti actoris, desistat et dictam villam cum eius pertinentiis, iurisdictionem, institutionem et destitutionem villici et scabinorum predictorum, perceptionem decimarum predictarum pro media parte, exceptis partibus dictorum investiti et scolarium ad dictam decimam contingentibus, bannos et pacem, dictum molendinum cum silva predicta dicte ecclesie restituat et ipsam ecclesiam ad possessionem vel quasi bonorum et iurium predictorum restituat et reducat, et quod de mille et quingentis marchis Leodiensis, vigintiquinque solidis minus, de pecuniarum summis in dicta petitione contentis, recepto et prestito a dicto procuratore iuramento et taxatione nostra prehabita super quantitate interesse dicte ecclesie, satisfaciat, declarantes sententialiter non esse nec fuisse dicto reo ius ad suum domicilium ducendi dictam decimam dicte ecclesie, triturandi eamdem, recipiendi et habendi stramina et paleas eiusdem, talliandi et exactiones imponendi hominibus dicte ecclesie et mansionariis eiusdem nec eosdem ad guerras et exercitus ducendi pro sua voluntate, fossata faciendi in stratis publicis in dicta villa, pascua communia dicte ville sibi appropriandi nec approprianda aliis conferendi. Pronunciamus etiam ius esse et fuisse dicte ecclesie recipiendi et habendi a mansionariis et hominibus suis in dicta villa sex modios, duobus sextariis minus, avene ad dictam mensuram annui et perpetui redditus cum vigintiquinque solidis predictis ratione dicti nemoris et ipsi reo non esse ius nec fuisse ista faciendi. Condempnantes eumdem ad hoc ut legittime caveat se in posterum ipsi ecclesie in premissis impedimenta non facturum, predictum reum super aliis in dicta petitione contentis ab impetitione dicti actoris per eamdem sententiam absolventes, eundem reum dicte ecclesie in expensis litis, earum taxatione nobis reservata, condempnando.
In cuius rei testimonium sigillum officialitatis nobilis sedis Leodiensis presentibus litteris duximus apponendum.
Datum in vigilia Penthecostes, anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quintoe.
Nederlandse vertaling
De officiaal van het hof van Luik maakt bekend dat de procurator van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht krachtens zijn functie en voor de kerk zelf een zaak aanhangig had gemaakt voor hem tegen Willem, heer van Horn, ridder, en de eis van het kapittel als volgt heeft bekend gemaakt:
Officiaal, de procurator zegt tegen Willem, heer van Horn, dat weliswaar het dorp Weert, de hoge en lage rechtspraak, de aanstelling, creatie of afzetting van de schout en schepenen van Weert, van wie het hof van de Sint-Servaaskerk te Vlijtingen de directe hogere rechters ofwel het hoofd zijn en moeten zijn, en het innen van de helft van de tienden van Weert, het verlenen van de inbezitstelling van de goederen van Weert met de afkondigingen van de bannen en vrede die in dergelijke gevallen gebruikelijk zijn, en twee molens, te weten een windmolen in het rechtsgebied van Weert en watermolen te Tungelroy, met mensen, hoevenaars en aanklevende rechten van Weert, toekomen aan en van oudsher zijn toegekomen aan de Sint-Servaaskerk en van die kerk zijn en geweest zijn, en de kerk zelf in het bezit was van Weert, de rechtspraak, de aanstelling, de creatie en afzetting van schout en schepenen, het innen van tienden en andere rechten en goederen met erbij behorende rechten, maar dat desalniettemin de gedaagde zich ten onrechte en tegen de wil van de Sint-Servaaskerk Weert, de rechtspraak, aanstellingen, creatie en afzetting van schout en schepenen, innen van tienden en andere rechten van de kerk met de erbij behorende rechten heeft toegeëigend en zich toe-eigent, en dat hij de kerk zelf ten onrechte uit het bezit heeft verdreven en de vruchten en opbrengsten die aan kerk toebehoren, aan zichzelf heeft gegeven tot een bedrag van achthonderd mark Luiks.
En de gedaagde heeft beweerd en beweert dat hij het recht had en heeft om de tiend naar zijn eigen verblijfplaats te vervoeren, deze naar eigen goeddunken te dorsen, het stro en kaf te ontvangen en bezitten, lasten en belastingen op te leggen aan mannen en hoevenaars van de Sint-Servaaskerk die te Weert en in dat rechtsgebied verblijven, hen naar eigen wil in zijn legers ten oorlog te voeren, om grachten te maken bij openbare wegen, zich de gemene en openbare weiden van Weert toe te eigenen en de nog toe te eigenen weiden aan anderen over te dragen, ook al heeft en had de gedaagde het recht niet om dit te doen.
Had de gedaagde dit niet gedaan, dan had de kerk geen schade geleden tot een bedrag van twaalfhonderd mark Luiks, waarvoor de gedaagde aan de kerk geen terugbetaling heeft gedaan.
Ook zegt de procurator van de Sint-Servaaskerk tegen de gedaagde dat de kerk het recht had en heeft om het volgende te ontvangen en bezitten van de hoevenaars en mannen van Weert: de jaarlijkse eeuwige inkomsten van acht mud haver naar Weertse maat, genaamd zukerhavere, twee brouwketels in Weert met de jaarlijkse en eeuwige inkomsten en opbrengsten van deze ketels, jaarlijks oplopend tot zeven mark Luiks, de jaarlijkse en eeuwige inkomsten van vijfentwintig schelling Luiks van de hoevenaars en mannen van Weert die hier verblijven vanwege een bos van de kerk, gelegen in het rechtsgebied van Weert. De kerk was in het bezit om deze jaarlijkse inkomsten te ontvangen en bezitten en de ketels met hun hoger genoemde inkomsten, maar desalniettemin heeft de gedaagde de kerk niet toegestaan om deze jaarlijkse inkomsten te ontvangen en heffen en de ketels in Weert te hebben en houden, en hij heeft zich in dezen tegen de Sint-Servaaskerk verzet en deze inkomsten geheven en ontvangen en de ketels in bezit gehouden.
Had de gedaagde dit niet gedaan, dan had de kerk geen schade geleden tot een bedrag van tweehonderd mark Luiks, en de gedaagde heeft de kerk ten onrechte uit dit bezit van deze inkomsten en het bezit van deze ketels verdreven.
Ook zegt de procurator tegen de gedaagde dat hij bezit heeft genomen van een bos van de kerk van vijftig bunder en meer, gelegen in het rechtsgebied van Weert, en dat hij de Sint-Servaaskerk, die in het bezit was van dit bos, ten onrechte heeft verdreven en het bos heeft onttrokken of laten onttrekken en kappen ten nadele en tot schade van de kerk, en dat hij de kerk schade heeft berokkend tot een bedrag en waarde van dertig mark Luiks en meer, waarvoor de gedaagde ten onrechte weigert met de kerk de rekening te vereffenen.
Daarom eist de procurator in naam van de kerk dat de gedaagde daartoe wordt veroordeeld en gedwongen, dat hij zich onthoudt van de inbezitname en dat hij Weert, de rechtspraak, benoeming, creatie en afzetting van schout en schepenen van Weert, het innen van de tienden voor de helft, het verlenen van inbezitstellingen, bannen en vrede, de twee molens met mannen, hoevenaars en aanklevende rechten van Weert met het bos aan de kerk teruggeeft en haar in het bezit herstelt, en dat hij van de ontvangen vruchten of de vruchten die door de gedaagde ontvangen konden worden uit de genoemde goederen vanaf het moment van de verdrijvingen, die in de voortgang van het proces bepaald moeten worden en voor de genoemde bedragen, overeenkomstig de schade en de benadeling voor de kerk vergoeding geeft. Ook eist de procurator van de Sint-Servaaskerk dat door de officiaal wordt bepaald dat de gedaagde het recht niet heeft of heeft gehad om de tiend naar zijn verblijfplaats te vervoeren, deze te dorsen, het stro en kaf te ontvangen en te bezitten, de voornoemde mannen en hoevenaars te belasten en belastingen op te leggen en hen in zijn leger ten oorlog te voeren naar zijn eigen wil, om grachten te maken bij de openbare wegen, zich de gemene weiden toe te eigenen en aan anderen over te dragen, en dat door de officiaal wordt verklaard en afgekondigd dat de kerk het recht heeft en gehad heeft om van haar hoevenaars en mannen van Weert het volgende te ontvangen en bezitten: de jaarlijkse en eeuwige inkomsten van acht mud haver, de twee ketels te Weert met de jaarlijkse en eeuwige inkomsten van zeven mark, en met de jaarlijkse en eeuwige inkomsten van vijfentwintig schelling, en dat de gedaagde het recht niet heeft en gehad heeft het voorgaande te doen, en dat de gedaagde ervoor instaat, naargelang de zaak het verlangt en juist zal zijn, dat hij de voornoemde belemmeringen voortaan niet zal uitvoeren.
De procurator verzoekt de officiaal voor zover mogelijk zijn ambt te vervullen, te meer omdat de gedaagde zelf in het bijzijn van rechtschapen mensen heeft erkend dat het voorgaande of enkele zaken daarvan waar zijn. Dit zegt en eist de procurator van het Sint-Servaaskapittel met behoud van het recht om zaken toe te voegen of weg te nemen etc., waarbij hij getuigt dat voor hem het voorgaande, dat hij zal aantonen, correct is.
Nadat de rechtszaak over de genoemde eis door de partijen wettelijk aanhangig is gemaakt, een valse aanklacht afgezworen, de geformuleerde stellingen en de antwoorden hierop schriftelijk zijn opgetekend, getuigen voorgeleid, beëdigd, gehoord en nauwkeurig ondervraagd, hun uitspraken schriftelijk vastgelegd en volgens de regels bekend gemaakt, afschriften zijn verstrekt om de getuigen en hun woorden tegen te spreken, heeft Willem van Horn tegen de procurator van het Sint-Servaaskapittel het volgende voorgelegd:
Officiaal, onder inroeping van de peremptoire exceptie en bij wijze van verzet tegen onjuistheid, zegt en stelt Willem, heer van Horn, dat hij ontslagen moet worden van de eis van de procurator van de Sint-Servaaskerk inzake het geschil tussen de procurator enerzijds en Willem anderzijds aangaande Weert, de rechten en rechtspraak, bij de officiaal aanhangig, en zegt het volgende: Weert, de hele hoge en lage rechtspraak, de aanstelling en afzetting van schout en schepenen van Weert met alles wat erbij behoort, het verlenen van inbezitstelling van goederen van Weert en de afkondigingen van bannen en vrede en andere daarbij gebruikelijke plechtigheden, het aanleggen van grachten bij de wegen, toe-eigening of uitgifte in cijns van alle gronden die aan allen van Weert tot gemeen gebruik dienden en die door niemand in het bijzonder in bezit waren genomen, op de wijze als andere landsheren, een hoeve bos in het rechtsgebied van Weert waarop de Sint-Servaaskerk beweert recht te hebben, genaamd de vijfentwintigste hoeve van dat bos, van oudsher vrij van iedere cijns en dienstbaarheid; evenzo het ontvangen van bijstand van alle mannen van Weert die hoevenaars zijn, welke bijstand, gemeenlijk belasting en last wordt genoemd; evenzo twee molens, te weten een windmolen in het gebied van Weert en een watermolen te Tungelroy, behoren aan de heer van Horn en hebben aan zijn voorgangers behoord, in welke rechten Willem zelf sinds mensenheugenis is opgevolgd, en dat hij door zichzelf en zijn voorgangers, die hij opgevolgd is, op vreedzame en rustige wijze in het bezit is geweest sinds de eerder genoemde tijd van al het voorafgaande, en wel op zijn eigen naam, niet met geweld, niet heimelijk, niet in leen.
Ook beweert Willem van Horn dat hij zelf het recht heeft en dat het hem toekomt en toegekomen is en ook aan zijn voorgangers, die hij in goederen is opgevolgd, en dat hij sinds mensenheugenis in het bezit is en was door zichzelf en zijn voorgangers van het recht om de vruchten van het deel van tienden, die de Sint-Servaaskerk te Weert en het rechtsgebied van Weert heeft, naar zijn verblijfplaats te voeren en om die vruchten te laten dorsen, het stro en kaf van die vruchten te ontvangen en te bezitten en voor eigen gebruik aan te wenden en er zijn eigen wil mee te doen; ook heeft hij het recht om brouwketels in Weert te plaatsen en de eruit voortkomende opbrengsten of inkomsten te ontvangen en om eeuwigdurend jaarlijks van de hoevenaars van de kerk, die te Weert verblijven, acht mud haver Weertse maat, zukerhavere genoemd, te ontvangen en heffen; ook alle mannen van Weert met wapens ten oorlog te voeren, tenminste voor de verdediging van zijn land en dat van de heren van wie hij zijn land in leen houdt.
Eveneens de peremptoire exceptie opwerpend als voorheen zegt Willem dat er van oudsher drie heren van het hele dorp Weert en al zijn toebehoren zijn geweest, met uitzondering van een deel van de tiend van en enkele hoevenaars die de Sint-Servaaskerk daar heeft, naar men zegt. Van de drie heren was er een wijlen de graaf van der Mark, de andere de heer van Altena en de derde wijlen Hendrik van Asselt, ridder.
Alleen deze heren waren in het vreedzame en rustige bezit geweest van Weert, van de rechtspraak en al het voorafgaande in hun eigen naam en niet die van een ander; en elk van hen had een schout en zeven schepenen, die hij aanstelde en afzette zoals hij wilde, en zij oefenden de hoge en lage rechtspraak uit door de genoemde schouten en schepenen en ontvingen de inkomsten en opbrengsten uit deze rechtspraak en andere inkomsten, ieder naar eigen aandeel.
Toen de heer van Altena zonder kind stierf, volgde Willem van Horn zaliger gedachtenis, ridder, vader van de gedaagde, hem als naaste erfgenaam op. Deze Willem heeft alles wat de graaf van der Mark in Weert en zijn toebehoren bezat, van hem gekocht en de graaf heeft al het voornoemde dat aan hem toebehoorde, overgedragen aan Willem op grond van de koop.
Evenzo beweert Willem, heer van Horn, de gedaagde, dat op de genoemde Hendrik, de derde heer van Weert, in diens goederen een zekere Jan volgde, zoon van Hendrik en enige erfgenaam, van welke Jan de genoemde Willem, vader van de gedaagde, op grond van een ruil alles bezat wat deze Jan in Weert en zijn toebehoren bezat, met uitzondering van een zekere hoeve met toebehoren die de zonen van Jan in Weert houden als patrimoniale goederen.
Willem, vader van de gedaagde Willem van Horn, ruilde immers genoemde goederen met Jan tegen de hoeve van Lowerlo met toebehoren die toen van hem was, in welke goederen Willem als zoon en erfgenaam is opgevolgd, en de gedaagde en zijn vader Willem bezaten de voornoemde goederen vreedzaam en rustig gedurende een periode van meer dan zestig jaar, en wel door hemzelf en door hun voorgangers.
En als er getuigen van de zijde van de tegenstander naar voren zijn gebracht die het tegendeel beweren of beweren dat voorgenoemde zaken behoren en behoord hebben aan de Sint-Servaaskerk en dat de kerk in het bezit van voornoemde zaken door zichzelf, een ander of anderen geweest is of dat de gedaagde die zaken is binnengevallen, aan zich heeft getrokken, heeft bezet, in bezit gehouden, binnenvalt, aan zich trekt, bezet en in bezit houdt of met geweld de kerk ervan heeft verdreven en iets anders dan hiervoor gezegd; ook als er getuigen zijn die zeggen en beweren dat de genoemde Hendrik ooit in Weert enige rechtspraak heeft uitgeoefend of iets anders in naam, van de zijde of ten behoeve van de Sint-Servaaskerk, dan zijn die getuigen vals op dit punt en hebben ze een vals getuigenis afgelegd in de voornoemde zaak.
Daarom eist Willem van de officiaal dat hij van de eis van de procurator wordt ontslagen en dat de tegenpartij in de wettelijke kosten wordt veroordeeld, en hij biedt aan die zaken die over het voorgaande feitelijk bestaan of wat hierover zal volstaan, te zullen bewijzen, als de tegenpartij die zou ontkennen, en hij verzoekt toegelaten te worden tot bewijsvoering.
Nadat nu de rechtszaak door de partijen wettelijk aanhangig is gemaakt, getuigen voorgeleid, beëdigd, aanhoord en nauwkeurig ondervraagd, hun uitspraken schriftelijk vastgelegd en volgens de regels bekend gemaakt, de afschriften zijn verstrekt om tegen de getuigen en hun woorden te spreken, heeft de procurator van de Sint-Servaaskerk tegen de ondervraging van genoemde, door Willem tegen de procurator naar voren gebrachte getuigen, het volgende naar voren gebracht:
Officiaal, tegen de getuigenondervraging die Willem, heer van Horn, heeft laten plaatsvinden over de door hem naar voren gebracht feiten in de zaak die loopt tussen hem enerzijds en de Sint-Servaaskerk anderzijds, en tegen de in die ondervraging gehoorde en ondervraagde getuigen, zegt de procurator van de Sint-Servaaskerk voor de kerk dat de ondervraging niet valide is en rechtens niet bestaat, want Willem heeft het eerste, tweede, derde, vierde en alle andere uitstellen die hij nodig had om zijn feiten te bewijzen, en nadat deze uitstellen waren verlopen en hij zelf geen getuigen in deze uitstellen naar voren bracht, heeft hij de ondervraging in feite, maar niet rechtens laten houden, hoewel hij toen zelf was gedaagd om tot sluiting van de hangende zaak en het uitstel te komen over de vraag of in de zaak geconcludeerd moest worden of niet, en tegen het door de officiaal uitgevaardigde verbod aan de ondervragers van deze getuigen om tot ondervraging van hen over te gaan, totdat door de officiaal was besproken of in deze zaak geconcludeerd moest worden of niet, is de genoemde ondervraging geschied, zoals in de hierover opgestelde stukken is vastgelegd.
Ook indien Willem een ondervraging moest houden op het moment dat deze ondervraging geschiedde, had deze in ieder geval moeten geschieden van door naar canoniek recht bevoegde getuigen en niet door anderen, en zo is het overeengekomen en aanvaard door de partijen en bepaald door de rechter in het oordeel, zoals het in de hierover vervaardigde documenten van het hof is vastgelegd.
De genoemde ondervraging is echter geschied in Weert en andere voor de kerk, deken en kapittel verdachte plaatsen tegen hun wil en in het machtsgebied van Willem, en de in die ondervraging gehoorde getuigen, van wie in de documenten van de zaak melding wordt gemaakt, waren niet naar canoniek recht bevoegd, integendeel: ze hadden gemakkelijk naar Luik kunnen reizen en deden dat ook regelmatig, en de procurator van de deken en het kapittel ontkent dat de genoemde getuigen op het genoemde tijdstip canoniek bevoegd zijn geweest en zijn.
Ook heeft Willem in de genoemde ondervraging meer dan het rechtens vastgestelde aantal van veertig getuigen gehoord en onderzocht over dezelfde onderwerpen en over dezelfde zaak, ofschoon de procurator van de kerk toentertijd correct heeft verklaard dat, als er meer getuigen dan het toegestane aantal werden gehoord, hun uitspraken niet van kracht waren en voor hun genoemde heren niet nadelig.
Daarom zegt de procurator van de Sint-Servaaskerk dat de zo uitgevoerde ondervraging geen kracht heeft, en als ze kracht zou hebben, dat dan de verklaringen van de getuigen die het wettelijke aantal overschrijden, geen waarde hebben en onbetrouwbaar zijn. Bovendien zegt de procurator dat de ondervraging volstrekt niet in het voordeel van Willem mag zijn en geen waarde moet hebben, want hijzelf en anderen hebben met het geweld en de angst die evenwichtige mensen konden en moesten treffen, de getuigen gedwongen om verklaringen af te leggen, zoals Willem en zijn raad opdroegen en wilden. En de getuigen die eerst ten gunste van de Sint-Servaaskerk een verklaring hadden afgelegd, zijn door Willem en de zijnen gegrepen en gevangengehouden totdat hij van elk van hen een bepaald geldbedrag had ontvangen wegens hetgeen dat ze ten gunste van de kerk hadden verklaard. Ook werden zij en andere getuigen er door hem toe gebracht en gedwongen met verzoeken en dreigementen dat zij ten gunste van hem dezelfde valse verklaring aflegden die hen door de ridder en de zijnen was opgedragen. De procurator zegt dat de in deze ondervraging naar voren gebrachte getuigen op het tijdstip van hun verklaring vazallen en ondergeschikten van Willem waren, aan wie hij bevelen kon en kan geven, mannen met een slechte reputatie, lichtzinnig van mening, meinedig, ontuchtig, echtbrekers en geëxcommuniceerd door het hoogste gezag van de officiaal en het kapittel van Luik, de plaatselijke aartsdiaken, de synodale statuten, de pauselijke macht en diens gedelegeerden, en zodanig dat aan hen geen vertrouwen moet worden geschonken.
Bovendien zegt de procurator van de Sint-Servaaskerk dat de door Willem gedane verklaringen geen kracht hebben en dat de ondervraging van de hierover aangedragen getuigen en het erover gehouden proces geen kracht moeten hebben. Hij biedt aan om de voornoemde feitelijk vaststaande zaken of wat ervan volstaat, te bewijzen als de tegenpartij die ontkend heeft, en verzoekt te worden toegelaten tot bewijsvoering, terwijl hij beweert dat de voornoemde zaken, die hij zal bewijzen, van kracht zijn.
Nadat de rechtszaak over de zaak door de partijen wettelijk aanhangig is gemaakt en alles volgens de regels afgehandeld, heeft de procurator van het Sint-Servaaskapittel ter onderbouwing voor zijn heren alle akten en documenten van de voornoemde zaak overgeleverd, voor zover ze in zijn voordeel werken, als bewijsmiddel met een document, bezegeld door van rooms-koning Hendrik IV, zoals op het eerste gezicht leek, niet verouderd, niet doorgehaald, niet in enig opzicht beschadigd, dat als volgt begint: ‘In naam van de Heilige en Ondeelbare Drievuldigheid. Hendrik, door de gunst van de goddelijke mildheid koning’ enz., en dat eindigt: ‘Gegeven op 21 september 1062, de vijftiende indictie, in het achtste jaar van de aanstelling van Hendrik IV tot koning, in het vijfde jaar van zijn koningschap, gedaan in Silva Ketela, amen.’
Nadat dit document als bewijs is getoond en hierop enigszins is ingegaan, heeft Willem door middel van zijn procurator verklaard dat hij zelf niet waagde persoonlijk te verschijnen tegen de procurator in Luik vanwege levensbedreigende vijandschappen, de gevaren op de wegen en slechte staat van het land, waarbij hij de officiaal verzoekt om hem een veilige plaats aan te wijzen waar hij veilig persoonlijk kon verschijnen en zijn zaak verdedigen.
De officiaal, die eenieder recht wil doen, heeft de procurator van Willem Maastricht aangewezen om tegen de procurator van de Sint-Servaaskerk zijn zaak voort te zetten, waarbij hij zijn rol in deze zaak tot wederroepen toe toevertrouwt aan meester Gillis van Liebertenges, advocaat van het hof van Luik.
Voor meester Gillis is in Maastricht tussen de genoemde partijen in die mate voortgegaan dat, nadat alles volgens de regels in diens bijzijn te Maastricht door deze partijen was afgehandeld, geconcludeerd is in de vermelde zaak. Nadat dit alles zo was gebeurd en de voornoemde vrees ophield, en de door de officiaal aan meester Gillis in de voornoemde zaak toevertrouwde rol wettelijk aan de officiaal was teruggegeven, heeft Willem tegen het voornoemde proces, dat in bijzijn van meester Gillis is afgewikkeld, bij de officiaal verklaard dat het proces, behandeld voor meester Gillis te Maastricht, door Gratiaan van Diest, die als zijn procurator werd aangemerkt, geen stand hield en bij verstek was behandeld, waarbij hij tegen deze procesgang redenen inbracht die zo beginnen: ‘Officiaal, in uw bijzijn zegt ridder Willem, heer van Horn, en beweert hij’ enz. en die zo eindigen: ‘en hij eist dat de tegenpartij in de voornoemde kosten wordt veroordeeld’.
Nadat deze redenen zo waren voorgelegd en daarop door de procurator van de Sint-Servaaskerk was geantwoord, en nadat bij de officiaal voor de partijen een dag was aangewezen om voor de officiaal een interlocutoir vonnis te wijzen over de van weerszijden door de partijen voorgestelde zaken, heeft de officiaal wat betreft dit tussenvonnis zijn rol toevertrouwd aan meester Heneman, advocaat van het Luikse hof, die als gemachtigde het interlocutoir vonnis heeft gedaan dat moest worden voortgegaan volgens de stukken van het proces dat voor meester Gillis was gevoerd, ondanks de beweringen van Willem, heer van Horn, in deze zaak.
Van dit tussenvonnis van de audiëntie van genoemde meester Heneman is genoemde ridder in beroep gegaan bij de audiëntie van de officiaal. Nadat het verzoek in die beroepszaak bekend was gemaakt en alles volgens de regels afgewikkeld, is voor de officiaal zo voortgegaan dat hij, omdat de rechtvaardigheid het zo eiste, gemeend heeft dat het tussenvonnis van meester Heneman moest worden bevestigd. En nadat het voorgaande zo was gedaan en Willem onherroepelijk was gedaagd om voor de officiaal tegenover de tegenpartij het definitieve oordeel over deze zaak te aanhoren op een bepaalde dag met de vereiste en gebruikelijke betekening, heeft Willem tegenover deken, kapittel en hun procurator voor de officiaal gesteld dat hij niet gehouden was met deken en kapittel in noch buiten het gerecht in contact te treden en dat deken en kapittel en ieder in persoon niet voor het gerecht konden staan omdat ze feitelijk in hoogste mate geëxcommuniceerd waren, waarbij hij verzoekt dat door de officiaal aan deken en kapittel wordt verklaard dat de juridische toegang voor hen moest worden gesloten en tussen de partijen niet op deze wijze mocht worden geprocedeerd.
Nadat de rechtszaak over deze zaak door de partijen wettelijk aanhangig is gemaakt en alles volgens de regels voor de officiaal is afgehandeld, is op de vastgestelde dag door tussenvonnis van de officiaal uitgesproken dat het feit van de excommunicatie niet is bewezen, waarbij hij Willem veroordeelt in de door de kerk gemaakte kosten in dezen, vast te stellen door de officiaal, en desalniettemin heeft Willem, niet tevreden met het voorafgaande, wederom het genoemde feit van de excommunicatie tegen deken en kapittel voorgedragen.
Nadat de rechtszaak over deze tweede eis wettelijk aanhangig is gemaakt, een valse aanklacht afgezworen, de geformuleerde stellingen en de antwoorden hierop schriftelijk opgetekend, getuigen voorgeleid, beëdigd, gehoord en nauwkeurig ondervraagd, afschriften zijn verstrekt om tegen de getuigen en hun woorden te spreken en alles volgens de regels afgehandeld en voor de voornoemde partijen en een dag om voor de officiaal te verschijnen dag is aangewezen, heeft de officiaal op basis van rechtvaardigheid bij wijze van tussenvonnis uitgesproken dat het voornoemde feit niet is bewezen en dat zonder dat bezwaar in het hoofdproces geprocedeerd moet worden, waarbij hij Willem in de door de procurator hiervoor gemaakte kosten, door de officiaal vast te stellen, veroordeelt.
Na het uitspreken van het interlocutoir vonnis heeft de officiaal onherroepelijk voor zich te Luik, daags voor Pinksteren, in het uur van de primen, Gratiaan van Diest en Jan Claviger, algemene procuratoren van Willem, voor zich doen dagen om in de zaak tegen de procurator van deken en kapittel van Sint-Servaas het definitieve oordeel in de voornoemde zaak te aanhoren, met de vereiste en gebruikelijke betekening. Op die dag zijn Gratiaan en Jan, de voornoemde procuratoren, niet verschenen en hebben ze niemand in hun plaats gezonden, terwijl de procurator van deken en kapittel wel verscheen, wachtte zolang het moest en met aandrang eiste dat een definitief vonnis werd uitgesproken.
De officiaal heeft ondanks het verstek laten gaan van de genoemde procuratoren en terwijl de goddelijke aanwezigheid hun afwezigheid compenseerde, na de dingen die er in de voornoemde zaak toe doen, gezien en vernomen te hebben, na stukken en bewijzen die in deze zaak zijn opgesteld, nauwkeurig ingezien te hebben, na alles overwogen te hebben dat hem moest en kon bewegen, overeenkomstig datgene wat hij had gezien, gehoord en vernomen, na het inwinnen van advies van rechtsgeleerden, de genoemde gedaagde ten behoeve van de kerk door een definitief vonnis hiertoe veroordeeld: af te zien van het in bezit nemen, het aan zich trekken en het bezet houden van Weert met haar toebehoren, de hoge en lage rechtspraak ervan, de aanstelling, creatie en het afzetten van de schout en schepenen van Weert, van wie de hogere onmiddellijke rechters of hoofd de deken en het kapittel van de Sint-Servaaskerk of hun hof te Vlijtingen zijn; af te zien van het innen van de helft van de tienden van Weert, afgezien van de delen die de plaatselijke pastoor en de broeders scholieren van Luik in deze tiend toekomen, van het afkondigen van bannen en vrede, van goederen van Weert die afhangen van de Sint-Servaaskerk en daaruit voortvloeiende rechten, van de windmolen, van zes mud minus twee sister haver Weertse maat, afkomstig van de in Weert verblijvende hoevenaars en mannen van de Sint-Servaaskerk en ook van de jaarlijkse en eeuwige inkomsten van vijfentwintig schelling Luiks van de hoevenaars van deze kerk vanwege het bos, en ook van een hoeve bos waarvan melding wordt gemaakt in de eis van de eiser; en dat Willem Weert met zijn toebehoren, de rechtspraak, het aanstellen en afzetting van schout en schepenen, het innen van de helft van tienden, behalve de delen die aan de pastoor en scholieren toebehoren, de bannen en vrede, de genoemde molen met het voornoemde bos teruggeeft aan de Sint-Servaaskerk en hij de kerk herstelt en terugbrengt in het bezit van de voornoemde goederen en rechten, en dat hij van de vijftienhonderd mark Luiks, minus vijfentwintig schelling, van de som gelds die in de eis is opgenomen, na het afleggen van de eed door de procurator en de schatting door de officiaal over de grootte van het schade van de kerk, genoegdoening geeft. De officiaal verklaart voorts bij vonnis dat de gedaagde het recht niet heeft of gehad heeft om de genoemde tiend van de kerk naar zijn verblijfplaats te voeren, deze te dorsen, stro en kaf ervan te ontvangen en bezitten, lasten en belastingen op te leggen aan de mensen van de Sint-Servaaskerk en de hoevenaars en hen in zijn leger ten oorlog te voeren naar zijn eigen wil, grachten te maken aan openbare wegen in Weert, zich gemeenschappelijke weiden van Weert toe te eigenen noch het toegeëigende aan anderen toe te delen.
De officiaal spreekt voorts uit dat de Sint-Servaaskerk het recht heeft en heeft gehad om van de hoevenaars en hun mannen van genoemd dorp de jaarlijkse en eeuwige inkomsten van zes mud minus twee sister haver plaatselijke maat te ontvangen, samen met de voornoemde vijfentwintig schelling vanwege het bos, en dat de gedaagde het recht niet heeft en heeft gehad om die dingen te doen. Daarbij veroordeelt hij hem ertoe om er voortaan wettelijk voor te waken dat hij aangaande het voorgaande geen belemmeringen zal veroorzaken voor de Sint-Servaaskerk, terwijl hij de gedaagde aangaande de andere in de genoemde eis opgenomen zaken door dit oordeel vrijspreekt en hem veroordeelt in de kosten van het proces ten gunste van de kerk, te taxeren door de officiaal.
De officiaal heeft bezegeld.
Gegeven op 21 mei 1295.
Nadere toelichting
Lees meerpartners
donateurs
.avif)
